KANADA ST LAWRENCE SU YOLU VE GÖLLER BÖLGESİ
Kanada’da Büyük Göller Bölgesinde batan 5 Geminin hikayesi
Naci Kaptan / 15 Temmuz 2021
1995 yılında Gemlik’ten aldığımız rulo saç ( Steel coil) yükümüzü Amerika’nın Göller Bölgesinde bulunan Chicago limanına götürdük. Rulo saç yükü kaptanların pek sevmediği bir yük türüdür. Her bir rulo ortalama 8-15 ton arasında olup yük kurallara uygun istiflenerek bağlanmaz ise fırtınalı/denizli havalarda geminin yalpalarından dolayı yük bağlantılardan birisi koparsa her bir rulo bağlantısı sıra ile bundan etkilenir ve rulo saçların ambar içindeki hareketleri nedeniyle geminin dengesi bozulur, fırtına ve dalgalarla baş edemez duruma gelerek yan yatar/ters döner ve batar. Bu nedenle denizciliğin temel güvenlik kuralı olan LİMANDA GEMİYİ DENİZE gereğince hazırlamaktan geçer. Mevsim gereği genelde sakin denizli bir hava ile aşağıda özelliklerini anlatacağım sefere çıktık.
Daha önceden Denizcilik müsteşarlığının açtığı “Gemi Adamları” kurslarına katılan ve kursu BİRİNCİLİKLE bitiren, hatta sınavda gemi adamlarının sorularının yanıtları için diğer profosyenel kursiyerlere de yardımcı olan değerli sevgin hayat arkadaşım da bileğinin, aklının gücüyle aldığı “Gemi Adamı Cüzdanı” ile sefere katılmıştı.
Ölü dalga olarak isimlendirilen dalgalarla yalpalaya yalpalaya Atlantik Okyanusunu geçtik. Bazen gemiyle oynaşarak yarışan yunus sürüleriyle, bazen balinalarla ve bazen de acaba yiyecek bir şey atılır mı diye gemiyi takip eden köpek balıklarıyla karşılaştık. Bu geçişte bizimle birlikte aynı rotada giden büyük bir konteyner gemisi ile de karşılaştık. Büyük olasılıkla güçlü bir fırtına ile karşılaşmış olan konteyner gemisinin güvertesinde bulunan konteynerler geminin sancağına doğru kaymış ve gemiyi yaklaşık 8-10 derece arasında sancak tarafa (Sağa) yatırmış idi. Geminin dengesi bozulmuş olup seyrine böyle devam ediyordu. Umarım ki varış limanına sağ salim varmıştır.
Chicago limanında yükümüzü boşalttıktan sonra varış Limanımız Göller Bölgesinin son büyük gölü olan Superior Gölündeki Thunder Bay Limanı idi.
Kanada ve Göller Bölgesi ilkbahar ve yaz mevsimlerinde belki de Dünyanın en güzel yerlerinden birisidir. Fakat kış mevsiminde varlıklı olan Kanada’lılar tıpkı kuşlar gibi güneye ve de özellikle Florida’ya giderek kış mevsimini geçiriyorlar.
Thunder Bay Limanında yöreninin Seaman’s Club görevlileri gemiyi ziyaret etmişlerdi. Yaşları bize yakın bir aile gemide gördükleri misafirperverlik nedeni ile limanda kaldığımız süre boyunca ve boş zamanlarımızda ailece bizleri ağırladılar, gezdirdiler, evlerinde misafir ettiler. Ev vahşi doğa içinde ve geçmişte kızılderililerin kürk ticareti yaptığı ırmak kenarında idi. Bahçe kenarında yabani hindiler ve geyikler dolanıyordu. Daha da ilginci ev sahibi beyfendi denizciliğe çok meraklı idi ve evinin bodrum katını adeta bir geminin iç bölmesi, kamarası, köprüüstü gibi bir çok gemicilik, denizcilik malzemeleri ile tıpkı bir gemi gibi donatmıştı. Gerçek ahşap dümeni, makina telgrafı, üst kat ile eşiyle konuşabilmek için gerçek pirinçten yapılmış muhabere borusu ve ucunda ikaz düdüğü bile vardı. Onların da sağlıklı olmalarını diliyorum. Çok güzel anılarla oradan ayrıldık.
Kuzeyin fırtınalı ve buz kesen, denizin donduğu seferlere benimle katılan, köprüüstünde benimle birlikte “Vardiya” tutan, uzaklardan bir gemi gördüğünde; ” Kaptan sancak baş omuzlukta bir gemi var” diye seslenen, gemide bulunan her bir devlete ait bayrakları ve gemi sancaklarının rüzgârdan uçları kopmuş (Flasalanmış) kısımlarını sabırla dikerek onaran, en zor şartlarda dahi gemide 5-6 ay kalma özverisini gösteren ve 5 sene önce dünya ile, kuşlarla, çiçeklerle, martılarla, denizlerle ve ailemizle vedalaşarak sevdiği serçeler gibi uçuveren, 50 yıllık yol arkadaşım, sevdiğim güzel ruhlu, bilge, inanılmaz becerili, kitap martısı olan güzel insan değerli eşim artık kendi sonsuz mavi yolculuğuna çıktı. Yıldızların çok parlak olduğu gecelerde ardına saklanmış olduğu KUZEY YILDIZI, Polaris’in yakınında dünyayı seyreyliyor… Uzaklardan gelen fısıltısı kulaklarıma dokunuyor; “Kaptan sancak baş omuzlukta bir gemi var”
Bu yazı ardında büyük sevgi izleri bırakmış olan değerli eşime armağan olsun…
Naci Kaptan 
Kanada, Amerika, Büyük Göller Bölgesinde, Superior, Michigan, Huron , Erie ve Ontario Amerika’nın ve Kanada’nın en işlek su yollarıdır. Kereste, kömür, demir, tahıl ürünleri taşıyan gemiler ile birçok yolcu gemisi bu su yollarından düzenli olarak geçerek taşımacılık yaparlar. Zamanla bu su yolu Uluslararası ticarette ağırlık kazandı. Ve Okyanus’ta çalışan büyük gemiler de bu su yolunu kullanmaya başladı. Bu su yolu ST Lawrence ırmağı ile Atlantik okyanusunu Kanada Göllerini birbirine bağlar.
St. Lawrence Seaway, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından ortaklaşa üstlenilen ve 1959’da tamamlanan Atlantik Okyanusu’ndan Büyük Göllere kadar sürekli olarak seyredilebilir derin su yolu projesi. St. Lawrence Deniz Yolu, Kuzey Amerika’nın endüstriyel ve tarımsal ticaretini büyük draftlı (derin su çekimli) okyanus aşırı giden ticaret gemilerine açtı. . Bu erişim yolundaki son bağlantıyı Duluth, Minnesota’dan (Superior Gölü’nün en batı noktasında) yaklaşık 3.766 km (2.340 mil) uzunluğunda bir su yolunda oluşturdu.
St Lawrence Deniz Yolu, Büyük Göllerin en uzak limanlarını Atlantik Okyanusu’na ve oradan da dünyanın geri kalanına açan muhteşem bir mühendislik başarısıdır. 2.340 mil/3.766 km uzunluğu ile Kuzey Amerika’nın tam kalbine ulaşır. Teknik olarak, St Lawrence Denizyolu, Montreal PQ’dan Erie Gölü’nün doğu ucundaki Port Colbourne ON’a kadar olan su yolunu ifade eder. Montreal’den Ontario Gölü’ne kadar olan bölümde 7, Welland Kanalı’nda 8 ve Sault Sainte Marie’de 4 tane LOCK* vardır.
Denizcilikte bir deyiş vardır; “Kanada Göller Bölgesine gitmeyen denizci sayılmaz!” Biraz da abartılı olan bu deyişin ardında bu bölgede seyir yapmanın daha çok dikkat gerektirmesi, Göllerin deniz seviyesinden farklı seviyelerde olmasından doğan zorlukları aşmak için su seviyesinin ayarlandığı”Lock”‘lara giriş ve çıkışlarda yapılan denizcilik işlemleri, Cennet gibi bir doğa içinde ve kristal berraklığında olan tatlı ve içilebilir suları yararak ilerleyen geminin verdiği dinginlik ile “One thousand İslands” (Bin Adalar) isimli bölgedeki küçücük ve gölün üzerine serpiştirilmiş gibi olan adacıklarda yapılmış villaların arasından süzülerek geçilmesidir. Bu adacıklarda yaşayan ailelerin işe, okula v.b yerlere gidişi ancak özel tekneleri ve jet-skileri ile gerçekleşir.
Gemilerin Lock’lara girerek su seviyesinin ayarlanması için beklenirken bazı lock’ların kenarlarına yapılmış olan gözlem trübinlerine geziye gelen aileler bu operasyonları izlerler. Gemi personeli ile izleyiciler arasında karşılıklı konuşmalar ve hatta izleyiciler tarafından mesafe nedeniyle gemicilere atılan meşrubat ikramları yapılır. St.Lawrence Seaway’de yapılan bu geçişler ve ticari taşımalar denizcilik açısından zahmetli, yorucu fakat büyülü bir yolculuktur. St. Lawrence Nehrine, Atlantik Okyanusundan girişten itibaren Kanada’nın ortasındaki son büyük göl olan Superior Gölü’nün en batı noktasına kadar ortalama 9 gün sürer.
Bu bölge Kanada büyük Göller Bölgesi (Great Lakes) olarak anılır ve birbiri ile bağlantılı olan Superior Gölü – Michigan Gölü – Huron Gölü – – Erie Gölü – Ontario Gölü bir bütün oluşturur.
Koca koca gemiler göllerde fırtınadan batar mı? Sanılmasın ki, birbiri ile bağlantılı göller ve nehirlerde yük ve yolcu taşımacılığı denizlere göre daha sakin ve güvenlidir. Bu bölgede bulunan göllerde çıkan güçlü fırtınalar bu yolculukları etkileyerek bir çok geminin batmasına ve can kaybına neden olmuştur. Great Lakes Batık Müzesindeki kayıtlara göre, Büyük Göller’de 6.000 geminin ve 30.000 canın kaybolduğunu tahmin ediyor.
GÖLLER BÖLGESİNDE BATAN 5 GEMİNİN HİKAYESİ
1. SS Edmund Fitzgerald – Superior Gölünde Büyük Göllerde 10 Kasım 1975’te batmadan önce 17 yılı sefer yaptı. Son seferinde demir cevheri taşıyordu. 25 metre boyundaki dalgaların SS Edmund Fitzgerald için son oldu, ve ikiye bölünerek 29 kişilik mürettebatıyla Superior Gölü’nde battı.
Duluth yakınlarındaki madenlerden Detroit ve Toledo’daki demir fabrikalarına taconite peletleri (bir tür demir cevheri) taşımak için tasarlandı.
S.S. Edmund Fitzgerald (bazen Mighty Fitz veya Big Fitz olarak da adlandırılır), 8 Haziran 1958’de hizmete giren Great Lakes dökme yük gemisiydi. 222.5 mt uzunlukta ve 22.9 mt genişliğinde idi. 17 yıllık deniz hayatında 748 sefer yaptı. Göller Bölgesinin en büyük gemisi olma özelliğini 13 sene sürdürdü. Hizmete girdiğinde Büyük Göller’deki en büyük cevher taşıyıcısıydı.
Trajedinin kesin nedeni belirsizliğini koruyor. Birkaç teori var. Bazıları geminin aşırı yüklendiğini öne sürerken, diğerleri geminin pruvasının bir dalganın tepesinde, pupasının ise başka bir dalganın tepesine binmesi nedeniyle kırılarak battığı düşünülüyor. SS Edmund Fitzgerald, günümüze kadar Superior Gölü’nde batan en büyük gemidir.
2. The New Connecticut – New Connecticut’ın batması çok şaşırtıcı bir hikaye ile ilgilidir. Eylül 1833’te Mary Applebee adında bir kadın, Ohio’daki akrabalarını ziyaret ettikten sonra Buffalo, New York’a dönmeyi planladı. Yerel bir gemi kaptanı olan yeğeninin uyarısına rağmen, yelkenli New Connecticut’a binmeye karar verdi. Yeğeni onu beklemesi ve neredeyse bitmek üzere olan yeni bir vapurla eve dönmesi konusunda uyardı.
Erie Gölü’nü geçerken New Connecticut bir fırtınaya yakalandı. Fırtına sırasında gemi alabora oldu. Mürettebat gemiyi terk etmeyi başardı, ancak Mary’den hiçbir iz yoktu. Beş gün sonra, gemi kurtarıldığında, Mary merdivenlerden güverteye çıktığında denizcileri şok etti. Görünüşü o kadar beklenmedikti ki, kurtarıcılardan bazıları korkudan çığlık atmaya başladı. Mary, gemi yana doğru yuvarlandığında güvertenin altında mahsur kaldığını açıkladı. Neredeyse bir haftayı beline kadar gelen suda geçirdi ve onu beslemek için ıslak bir kraker ve bir soğandan başka bir şey yoktu. Mary ve hasarlı gemi, güvenli bir şekilde karaya geri getirildi.
3. The Western Reserve – Lake Superior; 1890’da denize indirildiğinde, Göller’de kullanılmak üzere inşa edilen ilk büyük çelik yük gemisiydi. İnşaatçılar, inşaatının gövde arızasından kaynaklanan felaketlere son vereceğini düşündüler. Ne yazık ki, gemi 1892 Ağustos’unda Superior Gölü’nde yaptığı önemli bir yolculukta aniden ikiye bölündü. Kaptanın karısı ve çocukları da dahil olmak üzere gemideki 22 kişi, gemi batmadan önce iki cankurtaran botuna zar zor kaçmayı başardı. Kısa bir süre sonra, cankurtaran botlarından biri devrildi. Beş kişiden sadece ikisi ikinci cankurtaran botuna ulaştı. Mürettebat, cankurtaran botu karadan sadece bir mil uzakta büyük bir dalga tarafından devrilene kadar saatlerce kürek çekti. Üzerinde bulunan 19 kişiden sadece bir kişi, Harry W. Stewart, sahile ulaşmayı başardı. Gemi yapımcılarının sert eleştirilerine ve uzun bir soruşturmaya rağmen, geminin inşasında hiçbir kusur bulunamadı.
4. SS W.H. Glicher – Michigan Gölü; SS WH Glicher gibi, kardeş gemisi Western Reserve’in kaybolmasından sadece iki ay sonra gizemli bir şekilde ortadan kayboldu. 28 Ekim 1892’de W.H. Glicher, Mackinaw, Michigan’ı geçti ve bir daha hiç görülmedi. Günler sonra, South Fox Adası’nda can simidi takan iki mürettebatın cesetleri bulundu. Geminin kendisi hiçbir zaman bulunamadı ve batmasının nedeni belirsizliğini koruyor. Adaların etrafındaki birkaç gemi onu gördüklerini iddia etti, ancak kötü hava ve gecenin karanlığında kimse kesin olarak söyleyemedi.
5. SS G.P. Griffith – Erie Gölü; New York-Buffalo’da 17 Haziran 1850’de Gemiye binen 326 yolcunun çoğu İngiltere, Almanya, İrlanda ve İskandinavya’dan gelen göçmenlerdi. Gemi Chicago’ya gidiyordu, ancak saat 3’te gemide bir yangın çıktı. Mürettebat yangın alarmını çaldı ve kaptan tekneyi yaklaşık 3 mil uzakta olan kıyıya çevirdi. Sahilden sadece yarım mil uzakta, gemi bir kum setinde karaya oturdu. Yangın hızla yayıldı ve panikleyen yolcular sahile ulaşmak için denize atlamaya başladı. Kaptan kayınvalidesini, karısını ve çocuğunu suya atıp suya atladı ve onlarla birlikte dalgaların altında kayboldu. Sadece yaklaşık 30 kişi kıyıya yüzebildi. Bu kaza en ölümcül Great Lakes nakliye felaketlerinden biri olarak Göller Bölgesi deniz tarihinde yer aldı.
Naci Kaptan – 15 Temmuz 2021
