Özel askeri şirketler
ABD’nin bastırması sonucu 10 bin Anadolu çocuğunu Afganistan’a göndermeye, tartışmasız ”Peki” diyenler, özel askeri şirketlerden haberdar mıdır?
Biz bu şirketlerle ilgili derli toplu bilgileri SBF öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Filiz Çulha Zabcı ‘nın ”Yeni Savaşların Gizli Yüzü: Özel Askeri Şirketler” başlığını taşıyan makalesinden öğrendik.
Özel askeri şirketlerin ne mene bir şey olduklarını makaleden özetleyelim:
– Özel askeri şirketler, kâr amaçlı kuruluşlar ve savaşla ilgili konularda profesyonel hizmet sunuyorlar. Lojistik destek, taktik saldırı operasyonları, stratejik planlama, gizli istihbarat edinme ve analiz etme, operasyonel destek, çatışma bölgelerinde savaşma ve savunma, askeri eğitim ve teknik yardım gibi askeri becerilerin tedarik edilmesi, yerine getirdikleri ”hizmet” ler.
– Dünyada 110 ülkede faaliyet gösteren 90’a yakın özel askeri şirket bulunuyor. Bu şirketlerin içinde yer aldığı, yıllık 100 milyar dolarlık bir endüstriden söz ediliyor. Özel askeri şirketlerin kurulduğu ülkeler genellikle Amerika, İngiltere ve Güney Afrika.
– Irak’ta Pentagon’dan sonraki en büyük gücü bu özel şirketler oluşturuyor. Resmi koalisyon kayıtlarına göre, İngiltere’nin askeri gücü 9 bin 900 civarındayken özel askeri güçlerin toplamı 10 bini buluyor.
– ABD, Orta Asya ve Afganistan’ı da içerecek şekilde Irak’a yönelik harcamalarını bu yıl için 87 milyar dolar olarak kararlaştırmışken özel askeri endüstriye bu miktar içinden aktarılan pay 30 milyar dolar olarak belirlenmiş durumda.
– Geleneksel devlet yapısının çökmüş olduğu, ancak çokuluslu şirketlerin ya da güçlü devletlerin, ilgisini çekecek değerli enerji kaynakları ya da madenleri zengin olan ülkelerde sık sık karşımıza çıkmaları, özel askeri şirketlerin ”yeni sömürgeciliğin” parçası olduğu düşüncesini doğurmaktadır.
– MPRI, bir Amerikan şirketidir ve 1990’ların başlarındaki etkinliklerinden dolayı geniş çaplı bir ün kazanmıştır. Büyük ölçüde, daha önce Amerikan ordusunda yer alan görevlilerden oluşmaktadır. 1993-94 yıllarında Hırvatistan hükümetiyle imzaladığı bir sözleşme gereği, Hırvatistan ordusunun eğitiminde önemli bir rol yüklenmiştir.
– Blackwater, merkezi Moyock, N. C.’de olan bir ABD güvenlik şirketi. Diğer güvenlik şirketlerinin kurucularının niteliğine uygun bir şekilde, bu şirket de eski bir donanma mensubu tarafından 1996 yılında kurulmuş. Bu tarihten itibaren şirket 50 bin askeri ve polisi eğitmiş. Şirkette çalışan en parlak elemanların ayda 15 bin dolar kadar kazandığı söyleniyor. Pinochet ‘nin diktatörlüğü döneminde eğitilmiş 60 eski Şilili askerin bu şirkette istihdam edildiği belirtiliyor. Blackwater, Irak’taki her kiralık asker için müşterilerinden 1500 ve 2 bin dolara kadar bir ücret istiyor.
– Irak’ta şu an dünyanın birçok bölgesinden 35 özel askeri şirketin istihdam ettiği yaklaşık 15 bin özel güvenlik görevlisi bulunuyor.
– Irak’ta Ebu Garib hapishanesindeki işkence skandalı, özel şirket görevlilerinin insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulamadıklarını ve ”hesap verme” durumunda olmadıklarını bir kez daha gösterdi. Hapishanede sorgulamayı üstlenen 37 kişiden 27’si ABD ordusuna mensup değil. Bu kişiler, ABD şirketi olan, Virginia’da kurulmuş CACI International’ın çalışanları. Sorgulama sırasında onlara yardım eden 22 çevirmen ise merkezi Kaliforniya’da olan Titan Corp. tarafından istihdam edilmiş. Bu görevlilerden üçü Iraklı tutuklulara işkence ve tecavüzden dolayı suçlanmaktadır. Ancak ”sivil” oldukları için ne askeri yasalara ne de Cenevre Anlaşması’na tabiler. Bu nedenle yargılanmaları söz konusu olamamaktadır.
Filiz Çulha Zabcı’nın makalesindeki verileri okuduktan sonra bir kez daha sormak gerekiyor:
Türkiye’nin Afganistan’da ne işi var? Türkiye Cumhuriyeti, ”serbest savaş piyasası” nda kurulmuş bir şirket midir?
