Ayasofya’nın bitmeyen çilesi
Tuğçe Yılmaz – Melin Durmaz – İstanbul
BİA Haber Merkezi 12 Mayıs 2022, Perşembe
Kırılan pencere camları, tarihi taşlar üzerine konan ayakkabılar, çöp kutusu olarak kullanılan tarihi değirmen taşı, mozaiklerin örtüldüğü kilim ve perdeler. Ayasofya’da neler oluyor? Gelin birlikte bakalım.
Ayasofya’ya doğru yola çıktığımızda bizi karşılayan ilk şey “Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi” tabelası oluyor. Daha sonra da polis bariyerleri. Polis sayısının fazlalığı ve Ayasofya’ya çıkan yolların bariyerle kapatılıp belirli geçiş noktaları kurulması dikkat çeken detaylardan.
Neden bu kadar fazla polis olduğunu sorduğumuzda, meydandaki büfelerde çalışan biri “Cami olduğundan beri böyle,” diyor. Girişinde uzun bir kuyruk var. Kuyruk boyunca her ulustan insana denk gelmek mümkün. Bir de turist rehberlerine ve fular satıcılarına.
Bizi yabancı turist sandıkları için İngilizce ve Almanca konuşmayı deneyen satıcılar, fuların fiyatına 125 lira diyorlar. Türkçe konuştuğumuzu görünce 50 liraya bırakacaklarını söylüyorlar.
“Üst kata çıkılmıyor”
Şal veya fular, adına ne diyorsanız, kadınsanız yanınıza saçlarınızı örteceğiniz bir şey almanız şart. Çünkü sadece caminin değil, yerleşkenin girişinden itibaren güvenlikler tarafından saçlarınızı örtmeniz isteniyor. Cami kısmında saçlarınız hâlâ açıksa ya da yanlışlıkla açılmışsa gelip sizi uyarıyorlar.
Ayasofya’da artık giriş ücreti yok. Camiye dönüştürülmeden önce kişi başı giriş ücreti 100 liraydı. Ancak şu an gezebileceğiniz bir müze de yok. Yapının üst katı ziyarete kapalı. Üst kata çıkıp çıkamayacağımızı sorduğumuzda güvenlik şöyle diyor: “Üst kata çıkılmıyor. Valilikten izin almanız gerekli.”
Resmi Gazete çıktısı
Ayasofya’ya girdiğinizde duvarda asılı bir Resmi Gazete çıktısı sizi karşılıyor. Cumhurbaşkanı Kararı ile müze statüsünden çıkarılıp camiye dönüştürülen yapı, yıllardır iktidarın dilinden düşmeyen planın gerçekleştiğini tasdikliyor. Belgeyi girişe asmaları başlangıçta absürt gibi görünse de esasında senelerdir devam ettirilen çabanın imzalı beyanatı niteliğinde.
Turistlerin günün tamamına yayılan ilgisi ile cuma günleri namaz için toplananlar camiye girerken ayakkabılarını çıkarmak zorunda. Büyük tepki toplayan “su haznesinin içinde ayakkabı” görselleri aklımıza geliyor. Derken girişten uzağa, kuytu bir köşeye bırakılan bir çift ayakkabının pek de başarılı bir gizleme girişimi olmadığını fark ediyoruz.
Hanımlar Bölümü
Her köşe başında görülen, onlarca küçük dolaptan birine ayakkabılarımızı bırakıyoruz. Girişte kadınlar ve erkekler için ayrılmış iki bölüm var: “Hanımlar Bölümü” ve “Erkekler Bölümü”. Hanımlar Bölümü’nden giriyoruz. Camide kesif bir koku var.
İçeriye kalın, zemini boydan boya kapatan yeşil bir halı serilmiş. Zeminin sadece küçük bir kısmını açık bırakan, etrafına şeritlerin çekildiği bir bölge bulunuyor. İnsanlar fotoğraf çekerken tavanı kadraja alabilmek için yere yatıyor; kapalı alanın etrafını çevreleyen kırmızı şeritlerin üzerine ise montlarını bırakıveriyorlar.
Hello Kitty’li kırmızı balon
İçerideki kadın ibadet alanında kırılan camlar, kuytudaki bir bölmeye takılan ve havada salınan Hello Kitty‘li kırmızı bir balon ve etrafta koşuşturan çocuklar göze çarpıyor. Dışarıda ise giriş kapılarından birindeki tahribat ile karşılaşıyoruz.
16. yüzyılda, inşa edilen minber mihrabın iki yanına yeşil sancak dikilmiş. Yeşil sancaklar, Osmanlı döneminde fetih sembolü olarak kullanılıyordu. İbadet için ayrılan yerlerde ve minberin etrafına paneller yığılmış durumda.
Perdelerle kapatılan mozaikler
Mozaiklerin üzeri perdelerle kapatılmış. Bunlardan en çok göze çarpan “Meryem Ana ve Çocuk İsa” mozaiği. Ayasofya’da en merkezi konumda duran mozaik, Apsis adlı bölümde yer alıyor. İlgi çeken bir diğer nokta ise Seraphim Melekleri’nin üzerinin kapatılmaması. Ayasofya’nın kubbesini destekleyen üçgene yakın bölümünde yer alan Melekler’in Arapçadaki karşılığı musharifin ve İslâmiyet’te de önemli bir yere sahipler.
Bahçedeki tarihi değirmen taşı, 1743 tarihli. Osmanlı Dönemi’nden. Şimdi içerisinde ıslak mendil ve nice çöp bulunuyor. Belli ki tarihi bir taş olduğu ve yüzyıllardır korunduğu akıllara gelmemiş.
