Ottoman Imperial Archives Vidin (Bulgaria), 1854
TARİHÇİLERİN KUTBU-Halil İNALCIK Kitabından (sayfa 5)
Naci Kaptan / 15.10.2020
Bir aklı kesat işgüzar memur diyor ki, “Bunları bir kağıt fabrikasına satalım, devlete gelir olur…” Ve Bulgaristan’da kağıt fabrikası işleten bir Belçika firması talip oluyor; dört vagon Osmanlı vesikası Bulgaristan’a gidiyor. Ocaklara atılacak.
Bulgarlar akıllı, o sırada bunun önemini anlıyorlar. Bizde de, nur içinde yatsın, İbrahim Hakkı Konyalı bir gazete makalesinde devleti uyarıyor; imparatorluğun tapusu Bulgarların elinde; ateş ocaklarına atılacak, diye. Devlet Büyükleri, tabii bunu hangi memurun yaptığını bilmiyor. Elçiler harekete geçiyor, Bulgarlara notalar veriliyor. Vagonların geri gönderilmesini Bulgarlar erteliyor. Vesikaları seçerek bir milyon kadar belgeyi alıyor ve gerisini gönderiyorlar.
Daha önce gittiğimde, 1969’da, arşivi görmek istemiştim ama Bulgarlar sokmamıştı beni. Bulgarlar bu arşiv sayesinde Osmanlı tetkiklerinin merkezi haline gelmek için Cibal diye bir uluslararası Osmanlı arşiv komitesi kurdular. Fransa’da uluslararası arşiv teşkilatına Osmanlı Vesika Tetkiklerinin merkezi olarak Sofya’yı gösterdiler. Sofya’da seminerler tertip etmeye başladılar. Bu işte N. Todorov büyük faaliyet göstermiştir.
Paris’te dünya arşivleri merkezi başında bir Macar vardır. Bizim hükümete müracaat etmiş, “Merkez Sofya’dır, sizde olan öteki Osmanlı vesikalarının da para ile mikrofilmlerini alalım,” demiş.
Resmen bu müracaat yapıldı. Tasavvur edin, biz bir imparatorluğun çocuklarıyız, torunlarıyız, arşivlerine, tarihine sahip olamıyoruz ve bir Bulgar sahip çıkıyor.
Yani bugün en önemli Osmanlı arşivinin merkezi Bulgaristan mı?..
En önemli diyemeyiz tabii. En önemli arşivler İstanbul’da ve Ankara’da, milyonlarca belge içeriyor, bugünkü tahmin 150 milyon belge, tasnifi hala sürmekte. Sofya’daki arşiv, enternasyonal önemli bir arşiv olarak düşünülür.
