Türkiye artık basın özgürlüğü olmayanlar liginde
Freedom House, 2014 raporunda Türkiye’yi “özgür olmayan ülkeler” kategorisine düşürdü.Merkezi Washington’da bulunan sivil toplum kuruluşu Freedom House, “Dünyada basın özgürlüğü” raporunda Türkiye’yi
‘kısmen özgür’ statüsünden ‘özgür değil’ statüsüne düşürdü. Raporda, medya üzerindeki siyasi baskının arttığına vurgu yapılıyor
Her sene ülkelerin basın özgürlüğünü inceleyen Freedom House, 2014 raporunda Türkiye’yi son 15 yıldır ilk defa “kısmen özgür ülkeler”den “özgür olmayan ülkeler” kategorisine düşürdü. Gezi Olayları ertesi yaşanan işten atılmalar, sansür ve otosansür uygulamaları, şeffaf olmayan medya sahipliği sebebiyle 6 puan daha kötüleşen Türkiye bir sene önceye göre 17 sıra daha gerileyip dünya genelinde 134’üncülüğe geldi. Bunun üzerine Türkiye, 42 ülkenin bulunduğu Avrupa’da da aynı zamanda basını özgür olmayan tek ülke oldu.
Her yıl ülkelerdeki basın özgürlüğünün durumu hakkında rapor hazırlayan ABD merkezli sivil toplum örgütü Freedom House, 15 yıldan beri “kısmen özgür” olarak nitelediği Türkiye’yi bu sene “özgür olmayan ülkeler” kategorisine aldı. Yaptığı haberler nedeniyle hapis yatan gazeteciler, Gezi direnişi sırasında uygulanan sansür ve bu süreçte işten atılan gazeteciler ile 17 Aralık operasyonundaki tutum Türkiye’nin ‘Basın özgürlüğü olmayan ülkeler’ ligine düşmesine neden oldu.
Türkiye, bu raporla bir yıl önceye göre 17 sıra gerileyip dünya genelinde 134’üncülüğe geldi. Rapora göre, 42 ülkenin yer aldığı Avrupa’da da aynı zamanda basını özgür olmayan tek ülke Türkiye.
Raporda, özellike 2013’teki Gezi Parkı protestolarından sonra basın üzerindeki siyasi baskının arttığı vemedya sektöründe işten atılmaların yaşandığı belirtiliyor.Türkiye’nin dünya sıralamasında 120’ncilikten 134’üncülüğe gerilediği raporda, “Önce Gezi Parkı protestolarını takip eden gazeteciler güvenlik güçleri tarafından hedef alındı. Hükümete yönelik yolsuzluk iddiaları ile ilgili haber yapan gazetecilerin işlerine son verilmesi için baskı uygulandı” deniyor.
Freedom House, “Dünyada Özgürlükler 2014” raporunda da Türkiye’yi eleştirdi ve “Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a karşı eleştirilerin en aza indirilmesi için bir dizi strateji uygulandı” dedi.
Dünyada en çok tutuklu gazetecinin Türkiye’de olduğunu hatırlatan raporda, “Medya yöneticileri, hükümeti eleştiren gazetecilerin susturulmaması halinde çeşitli yaptırımlarla tehdit ediliyorlar” ifadesine yer verildi.
Raporun Türkiye’de basın özgürlüğüne dair bölümü şu şekilde devam ediyor: “Daha birkaç yıl önce Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyelik için ciddi müzakereler yürüten Erdoğan hükümetinin şimdi basın özgürlüğünün karşısında önemli bir engel olduğu görülüyor.”
‘Türkiye dünyadan ayrıştı’
Küresel anlamda özgürlüklerin çok fazla geriye gitmediğini ifade eden Freedom House, Türkiye’nin ise son raporda en çok gerileme yaşanan ülkeler arasına girdiğini söyledi.
Raporda Türkiye’deki durumla ilgili olarak şu yorumlara yer verildi: “Başta İstanbul olmak üzere diğer şehirlerde de hükümet karşıtı gösterilerin sert biçimde güç kullanılarak bastırılması ve özel şirketlere hükümetin çizgisi doğrultusunda hareket etmeleri için baskı yapılması, Türkiye’de özgürlük düzeyinin gerilemesine yol açtı.”
Raporun Avrupa bölgesini ele alan bölümünde, 2013’ün en önemli gelişmeleri arasında “Erdoğan hükümetini de kapsayan ve giderek tırmanan yönetim krizi var”deniliyor.
‘Erdoğan artık daha otoriter’
Raporda, Erdoğan’ın iktidarının ilk yıllarında gecikmiş demokratik reformları hayata geçirdiği ve Freedom House raporlarında da bu adımlardan birçok kez övgüyle bahsedildiği belirtiliyor.
“Ancak daha sonra kilit öneme sahip kurumların yoğun siyasi baskı altında kalmaya başladığı gözlemlendi” denen raporda, “Bir dizi ‘derin devlet’ davasında Türkiye siyaseti için önemli figürlerin hükümeti devirmekle suçlandığı görüldü ve bu gelişmeler kuşkuyla karşılandı” ifadesine yer veriliyor.
‘Zorbaca tepki’
17 Aralık süreciyle birlikte emniyet ve yargıdaki atamaların da eleştirildiği Freedom House raporunda, “Erdoğan’a ve yakın çevresine yöneltilen yolsuzluk suçlamalarına karşı verilen tepki kuşkuları daha da artırdı” vurgusu yapılıyor.
Raporda Gezi Parkı protestoları için ise, “Erdoğan hükümetinin zorbaca tepkisi giderek otoriterleşen eğilimini gözler önüne serdi” yorumu yapılıyor ve “Hükümet yetkililerinin suçlamaları twitter kullanıcılarından özel şirketlere ve sözde uluslararası lobilere kadar uzandı” deniyor.
Dünyada özgürlüklerin durumu
Raporda, küresel anlamda bireysel özgürlüklerin gerilese de genel tablonun çok kötü olmadığı ifade ediliyor.
En vahim gelişmelerin ise, Mısır’da yaşandığına vurgu yapılıyor ve “Ülkede ilk kez seçimle iktidara gelen Muhammed Mursi’nin eski usül bir askeri darbe ile görevden uzaklaştırılmasına tanık olundu” deniyor.
Raporda, sadece kısa bir süre iktidarda kalan Mursi ve Müslüman Kardeşler’in otoriter yaklaşımlarına karşı “General Sisi ve destekçileri acımasızca harekete geçti” ifadesi yer alıyor.
Freedom House raporuda dikkat çekilen bir diğer ülke ise Suriye. Raporda “Beşar Esad yönetimi kimyasal silahların iadesi konusunda taahhüdler verse de bu yolla uluslararası camiayı oyaladı ve zaman kazanmaya çalıştı” deniyor.
Bunun dışında siyasi anlamda özgürlüklerin geriye gittiği diğer ülkeler raporda şu şekilde sıralandı: Rusya, Ukrayna, Azerbaycan, Endonezya ve Venezuela.
DÜNYADA DURUM KÖTÜLEŞİYOR
Freedom House, gün içerisinde açıklanan raporunda öncelikle basın özgürlüğünün dünya genelinde de kötüleştiğini vurguladı. Bunda da, Arap Baharının doğurduğu umutlara karşın Mısır ile Ürdün’deki olumsuzluklar ve Libya, Türkiye, Ukrayna ve Zambiya’nın “kısmen özgür” ülkelerden “özgür olmayan” ülkeler kategorisine gerilemesinin etkili olduğunu ifade etti. ABD’de Obama Yönetimi’nin baskılarıyla ulusal emniyet haberlerine getirilen engeller, bu konulara eğilen gazetecilere karşı geliştirilen caydırma politikaları da başka bir faktör olarak öne çıktı.
YAZAN GAZETECİLER KOVULDU
Washington merkezli saygın kuruluş, 1 Ocak-31 Aralık 2013 arası yaşanan olan bitenleri irdeleyen raporunda, Türkiye’de artarak süren basın özgürlüğü sorunlarını ise şöyle özetledi: “Basın ve ifade özgürlüğü konusundaki Anayasal garantiler, müeyyide yasasındaki bazı kısıtlayıcı maddelerle Terörle Mücadele Yasası tarafından aşındırıldı ve uygulamaya sadece kısmen yansıdı. Türkiye, Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) verilerine göre 1 Aralık itibarıyla demir parmaklıklar arkasındaki 40 gazeteciyle, 2013’te de gazeteci hapsetmede dünya lideri olarak kaldı. Basın özgürlüğü ortamı, İstanbul’da Mayıs ayında patlayan Gezi Parkı protestolarını haber haline getirmeye çalışırken gazetecilerin taciz edilip saldırıya uğradığı yıl boyunca kesin bir şekilde kötüleşti, onlarca gazeteci işten atıldı veya protestocuların taleplerine sempati göstermelerine bir yanıt olarak istifaya zorlandı. Diğer bilinen gazeteciler, hükümet ile PKK arasındaki müzakereler veya Aralık’ta su yüzüne Başbakan Tayip Erdoğan ve yakınlarının dahil olduğu yolsuzluk skandalları gibi hassas konuları yazdıkları için kovuldu. İşten atılmalar, hükümet ve birden fazla medya patronu arasındaki yakın ilişkiyi ve bunun gazeteci üzerinde oluşturduğu resmi veya gayriresmi baskıyı öne çıkardı.”
SAHİPLİK ÜZERİNDEN KONTROL
Raporda sıralanan basın özgürlüğüne yönelik tehditler arasında Türkiye’yi en fazla ilgilendiren bölümlerinden biri de hükümetin içerikleri medya sahipliği üzerinden kontrol etmesi meselesiydi. “Ekonomik faktörler medya bağımsızlığı ve çeşitliliğini sınırlamada mühim bir rol oynayabilir” denilerek,medya sahiplerinin editoryal içeriğe yaptıkları müdahaleler, değişiklikler vurgulandı. Bu bölümde Türkiye hususunda ise çarpıcı biçimde şu düşünme yapıldı: “Basın özgürlüğü, 2013 boyunca, Türkiye, Ukrayna ve Venezuela dahil birden fazla ülkenin mühim kurumlarında yeni sahipler tarafından tehdit gördü. Kimi durumlarda, sahiplik işlemlerinin kendisi de şeffaflıktan uzaktı. Diğerlerinde ise özellikle hükümet ve iktidar partisine yakın yeni sahipler, editoryal satırları değiştirdiler veya sözünü esirgemeyen çalışanları işten çıkardılar. Türkiye’de üst düzey işten çıkarmalar, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a sempati duyan Demirören Grubu tarafından yakın zamanda satın alınan Milliyet gazetesinde ve 2011’de Erdoğan’ın damadının yönettiği şirkete satılan Sabah’ta gerçekleşti.”
TÜRKİYE AŞAĞI ÇEKTİ
Freedom House, Türkiye’de yaşanan bu olumsuzlukların, dünyadaki basın özgürlüğünün gerilemesinde de etkili olduğunu ifade etti. Buna göre 197 ülkeden 63’ü, 2013’te özgür basına sahip ülkeler olarak gösterildi. 68’i “kısmen özgür” sayıldı. Fakat aralarına ilk defa Türkiye’nin de eklendiği 66’sı ise “özgür olmayan ülkeler” arasında katıldı. Bunun üzerine önceki yıl boyunca, dünya nüfusunun sadece yüzde 14’ü özgür bir basına sahip olmanın avantajını yaşadı. Başka bir deyişle, dünyadaki her 6 kişiden sadece 1’i özgür basının ayrıcalıklarına erişti.
NASIL HESAPLANIYOR
ABD merkezli sivil toplum örgütü Freedom House, 1980’den bu yana yapmış olduğu basın özgürlüğü araştırmasında 197 ülkeyi de analitik bir anket üzerinden teker teker inceliyor. Neticeleri başta ABD Yönetimi, dünya genelindeki hükümetler, uluslararası örgütler, üniversiteler, aktivistler ve medya kuruluşları tarafından dikkate alınan araştırmada ise hazırlanan 23 soruluk bir anket üzerinden her ülkeye 0-100 arasında bir uygunsuz puan veriliyor. Anket sonucunda ne kadar düşük puan alırsanız, basın özgürlüğünde o kadar ileri sayılıyorsunuz. Örneğin 2014 neticelerine göre en özgür basına sahip gösterilen Hollanda, Norveç ve İsveç 10 puan, basının cenderede olduğu Kuzey Kore ise 97 puan almış gözüküyor. Her soruya puan verdikten akabinde ulaşılan toplam üzerinden 0-30 puan arası çıkanlar “özgür”, 31-60 “kısmen özgür”, 61 üstü ise “özgür olmayan” sayılıyor.
YÜZDE 44 ÖZGÜR DEĞİL
Kategorilere ayrılan ülkelerin nüfusları toplandığında ise dünya nüfusunun yüzde 42’si “kısmen özgür”, yüzde 44’ü ise “özgür olmayan” ülkelerde kaldı. Türkiye’nin de etki ettiği bu nüfus dağılımını şekillendiren başlıca iki ülke ise basını “özgür olmayan ülkeler” arasında bulunan kalabalık Çin ve “kısmen özgür” sayılan Hindistan oldu. Çünkü iki ülke, 7 milyarı aşan toplam dünya nüfusunun birlikte üçte birini oluşturuyorlar. İşte Türkiye’nin de Çin’in yanına katılmasıyla, dünyadaki basın özgürlüğü endeksi 1996’dan bu yana en düşük seviyesine indi.
AVRUPA’NIN EN KÖTÜSÜ
Ortaya çıkan verilerin Başkent Ankara için başka bir karamsar boyutu, Türkiye’nin bu skorla 42 ülkenin yer aldığı Avrupa’da da basını özgür olmayan tek ülke olarak sivrilmesiydi. Avrupa, genele bakıldığında 2013’te de dünyada basın özgürlüğünün en geniş olduğu bölge sayıldı. Şayet toplam nüfusun yüzde 66’ı özgür, yüzde 22’si ise kısmen özgürken Avrupa’nın tek istisnası “özgür olmayan” Türkiye oldu.
Nitekim Avrupa’nın ötesinde Kırgızistan ve Gürcistan gibi ülkelerde bile basın özgürlüğü hususunda bazı iyileşmeler yaşanırken, Türkiye bir yıl önceye göre uygunsuz puanlarını 6 artırarak, en belli düşüşün yaşandığı ülkelerin başında geldi.
BASINI TÜRKİYE’DEKİNDEN DAHA ÖZGÜR BAZI ÜLKELER
Bangladeş, Endonezya, Moğolistan, Uganda, Kenya, Tanzanya, Lübnan, Tunus, Cezayir, Kuveyt, Makedonya, Bosna-Hersek, Kosova, Arnavutluk, Gürcistan, Moldova.
ERMENİSTAN’LA AYNI PUAN
Sonuç olarak, Türkiye 100 üzerinden 62 uygunsuz puan alarak, 2013’te basın özgürlüğü hususunda Ermenistan, Ekvator, Libya ve Güney Sudan ile aynı sırayı paylaştı. 197 ülkelik listede sonuncu, 97 uygunsuz puanlı Kuzey Kore oldu. Diktatör Kim Jong-un’un ülkesinin 100 olmasına 3 uygunsuz puan kaldı. Basını en özgür sayılanlar ise sadece 10 uygunsuz puan alan Hollanda, İsveç ve Norveç çıktı.
Bunun üzerine Türkiye, özellikle son üç yıldır basın özgürlüğü hususunda sürat ile gerilemeye bu yıl de devam etmiş oldu. 2012’de 55 puanla dünya genelinde 117’inci sırada çıkan ve “kısmen özgür” sayılan Türkiye, 2013’te 56 uygunsuz puanla 120’inciliğe gerilemiş fakat ucu ucuna “kısmen özgür ülkeler” kategorisinde kalmayı başarmıştı. 2014 raporunda ise 56 uygunsuz puandan 62’ye çıkarak, basını “özgür olmayan” ülkeler için belirlenen 61 barajını aştı. Ve Freedom House’un endeksinde tarihinde ilk defa “özgür olmayan” ülke kategorisine düşüp bir evvelki yıla göre 20 sıra birden indi.
http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/05/140501_freedom_house.shtml
http://www.ajans34.com/dunya/turkiye-ilk-defa-basini-ozgur-olmayan-ulkeler-arasinda-h49467.html
