TÜRK – YUNAN İLİŞKİLERİNDE TEMEL SORUNLAR – YUNAN TALEPLERİ – 1/2

TÜRK – YUNAN İLİŞKİLERİNDE TEMEL SORUNLAR – YUNAN TALEPLERİ – 2

21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü 03 Ocak 2021 – Yazan: Muhammet Kemaloğlu

---

Münhasır Ekonomik Bölge (Exclusive economic zone)’nin ilanı Türkiye’ye ne kazandır?

Münhasır Ekonomik Bölgenin ilanı ile sorunlar ortadan kalkar. Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) kavramı karasularının başlangıcından itibaren 200 deniz mili alan genişliğindeki canlı ve canlı olmayan kaynaklar üzerinde kıyı ülkelerin bazı ekonomik haklar elde etmesidir. MEB kavramı Kıta sahanlığı haklarını da içermektedir. 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) ile uluslararası hukuka girmiştir. MEB, kıyı devletine deniz yatağı sularında deniz yatağında, bölge toprak altında canlı ve cansız kaynakların yönetimi konusunda (araştırma, işletme, muhafaza gibi) haklar tanıdığı gibi aynı şekilde akıntı, rüzgâr gibi enerji kazanımı sağlanacak alanların da kullanımına dair egemen haklar verir. MEB BMDHS 75. Maddesi uyarınca bir kıyı devletinin sınır haritalarının ve coğrafi koordinat listelerinin yayınlanması ve BM’ye deklare edilmesi gerekmektedir. Yunanistan bu bildirimi yapmamıştır[25].

           Harita:1[27]

İki ülke arasında Hava Sahası (Airspace) nasıl olmalı?

Yunanistan 1932’de Ege’deki hava sahasını 6 milden 10 mile genişletince hava sahası sınırları Türkiye ile anlaşmazlık konusu oldu. Atina, Ege’de Türk savaş uçaklarının 6-10 mil arasında kalan bölgedeki uçuşlarını ise ihlal sayıyor. Türkiye ve NATO ülkeleri, hava sahası genişliğini, karasuları kadar, yani 6 mil olarak tanıyor[28]. Türkiye’nin kabul ettiği mesafe en adil ve haktanır mesafedir.

FIR hattı (Flight Information Region), Yunanistan, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün sivil uçaklar için uçuş bildirim bölgelerini (FIR hattı) egemenlik hakkı görüyor ve FIR hattının Türk kıyılarına teğet geçen R-19 hava koridorunun, iki ülkenin Ege sınırını oluşturduğunu savunuyor. Atina, bu koridorun Türk savaş uçakları tarafından geçilmesini ihlal sayarken Türkiye sivil uçaklarla ilgili düzenlemeleri askeri uçuşlarla bağlantılı görmüyor. Yunanistan 1931 yılında o tarihte karasularının genişliği 3 deniz mili olmasına karşın, ulusal hava sahasını 10 deniz mili olarak deklare etmiştir. Yunanistan daha sonra 1936 yılında karasularını günümüzde uyguladığı 6 deniz miline çıkartmıştır. Bu nedenle Yunanistan’ın ulusal hava sahasının 10 deniz mili olduğu iddiası uluslararası hukuk çerçevesinde savunulabilir bir yanı bulunmamaktadır[29]. Eğer Türkiye FIR hattı sisteminden mahrum bırakılırsa GKRY[30] izin vermedikçe İstanbul’a uçak indiremezsiniz.

Yunanistan Karasuları (Karasuları/Territorial waters) taleplerinde haklı mı?

Karasuları Lozan’a göre 3 mildir. Daha sonrasında Yunan tarafı bunu 6 mile çıkartmıştır. Şimdi ise 12 mil iddiasındadır[31]. Türkiye, Ege’deki karasularının genişliğinin 6’şar mil olduğunu savunuyor ve bu durumu savaş sebebi sayıyor. Türkiye, Ege’nin özel şartlara haiz bir yarı kapalı deniz olduğunu, Yunanistan’ın dayandığı sözleşmenin açık denizler için geçerli olduğunu söylüyor. Deniz alanlarının kesiştiği ya da bir noktada birleştiği yerlerdeki yakın ya da karşıt konumlar arasında bulunan deniz alanları sınırlarının anlaşmayla belirlenmesi gerekliliği uluslararası hukukun temel bir kuralıdır. Bununla birlikte, Ege Denizi örneğinde, sahillerin karşıt olduğu alanların yanı sıra sahillerin bitişik olduğu bölgelerde de karasuları çerçevesinde Türkiye ve Yunanistan arasında herhangi bir deniz sınırı mevcut değildir. Karasularının 12 deniz miline çıkarılması, Ege Denizi’ndeki çıkar dengelerini Türkiye’nin aleyhine orantısız bir şekilde değiştirecektir. Şu anda, sahip olduğu birçok ada sebebiyle, Yunanistan’ın karasuları Ege Denizi’nin %40’ını oluşturmaktadır. Karasularının 12 deniz miline çıkarılması durumunda bu oran %70’e yükselmektedir. Bu durumda açık deniz büyüklüğü %51’den %19’a düşerken, Türkiye’nin karasuları da Ege Denizi’nin %10’undan daha az kalmaktadır[32]. Türkiye denize erişmesin, yaşamasın mı denmek isteniyor.

---

Referanslar

Adalar Denizi Meselesi (çok eski bir sorundur.),

Bir diğer eski sorun da bölünmüş Kıbrıs,

Son 10 yılın sorunu, göçmenler ve sığınmacılar sorunu,

Bir diğer sorun, Doğu Akdeniz’deki sondaj çalışmaları,

Kıta sahanlığı (Continental Shelf),

Münhasır Ekonomik Bölge (Exclusive Economic Zone),

Hava sahası (Airspace),

Adaların silahlanması/ Armament of the Islands,

FIR hattı (Flight İnformation Region),

İhtilaflı Bölgeler/Disputed Territories-EGEYDAK (Egemenliği Antlaşmalarla Yunanistan’a Devredilmemiş Ada, Adacık ve Kayalıklar),

Patrikhane’nin statüsü/ The Status of the Patriarchate,

Azınlıklar/ MinoritiesileBalıkçılık Kotası/ Fishing Quota[17]’dır.

[1] KEMALOĞLU, Muhammet, Göç, Kimlik ve Kültür Bağlamında Bulanık Terekemeleri-Karapapakları, Bulanık/Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür, Ed.Doç.Dr.İrşad Sami Yuca, Çizgi Kitapevi, Ankara,2020,s.103-121.

[2]Tarih yazımı ve tarihçi nasıl olması konusunda ayrıca bkz.: TAŞDEMİR, Serap, Mehmet Âkif Tural Hocamıza Sorular, Tarih-Tarihçilik, Söyleşi, Bizim Ayvalık, Yıl:9, Sayı:43, 30 Kasım-30 Aralık 2019, s.8-10.

[3]ATEŞ, Hamza-YAVUZ, Öznur, “(G)Öçmen (Ö)Tekileştirme ve (Ç)ok Kültürlülük”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Göç Özel Sayısı 2017, s.1287-1301.

[4]Bizans İmparatorluğu‘nun son megadükü.

[5]IŞIK, Hidayet, “İstanbul’un fethi ve Fatih’in dünya başkenti hayali”, Sayı:63, Mostar, Mayıs, 2010, s.56-62.

[6]İzmir’in işgalinin ilk gününde Yunan askerlerini karşılayan Metropolit Hrisostomos, Yunan bayrağı önünde diz çöküp ‘Feslileri öldürün’ diyerek Rumları, Türklere karşı tahrik etmekteydi. Yunanistan’dan gelen tüm heyetleri kutsayan Hrisostomos, ‘Türkleri öldürmenin çok kutsal bir görev olduğunu’ ileri sürerek, Rumları ve Yunan askerlerini galeyana getiriyordu.

[7] https://www.milliyet.com.tr/dunya/okul-kitabinda-turkler-yine-dusman-oldu-1532730

[8]YÜCEL, Yaşar- SEVİM, Ali, Türkiye Tarihi II, Osmanlı Dönemi (1300-1566), Ankara, 1990, s. 139

[9]YAYCI, Cihat, Yunanistan Talepleri (Ege Sorunları) Soru ve Cevaplarla, Ankara, 2020, s.IX.;BABİNGER, Franz, Fatih Sultan Mehmet ve Zamanı, Dost Körpe (çev.), 3. Baskı, İstanbul, 2003, s. 23-24

[10]CLOGG, Richard, A Conciese History of Greece, Cambridge: Cambridge University Press, 1992, s. 50, Aktaran: Serhat Güvenç, “17 Ağustos Depremi Sonrası Türk-Yunan İlişkileri: Beklentiler ve Olasılıklar”, Sosyal Demokrat Değişim, Cilt: 14, (1999), s. 41.; HATİPOĞLU, Murat, Yunanistan’daki Gelişmeler Işığında Türk Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922 ), Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1988, s. 25; ERİM, Nihat, Uluslararası Hukuku ve Siyasi Tarihi Metinleri, (Osmanlı İmparatorluğu Antlaşmaları), c.I, Ankara, 1953, Ss.279-286.

[11]TÜRKMENOĞLU, Erol, Ortodoks Birliği ve Türkiye (III), B.T.T.D., (Nisan-Mayıs-Haziran, 2005), s.116.

[12] https://www.dzkk.tsk.tr/pages/denizwiki/konular.php?icerik_id=150&dil=1&wiki=1&catid=4

[13]ÖZEY, Ramazan, “Adalar Denizi ve Batı Anadolu Bölgesi Hakkında”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 3, Cilt: 1, s. 27-36, İstanbul, 2001, s.27-36.

[14]YAYCI, Cihat, Yunanistan Talepleri (Ege Sorunları) Soru ve Cevaplarla, Ankara, 2020, s.IX.; https://odatv4.com/yeniden-1911-turk-ruhuna-donusle-mumkundur-2303111200.html

[15]Lozan Anlaşması’nın metni için bkz.: Düstur, 3. Tertip, Cilt 5, 11 Ağustos 1339- 19 Teşrinievvel 1340, İstanbul, Nemci İstikbal Matbaası, 1931, s. 13- 357, Akt.: Türk Tarih Kurumu, http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=249, (25 Nisan 2008).

[16]https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/dogu-akdeniz-de-turk-kita-sahanligi-ve-munhasir-ekonomik-bolgesi-derhal-ilan-edilmelidir;  https://www.yenicaggazetesi.com.tr/yunanlardan-turk-amirale-olum-tehditleri-276702h.htm

[17] https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrk-yunan-ili%C5%9Fkilerinde-temel-sorunlar/a-3085054; https://www.akademikkaynak.com/turk-yunan-iliskileri-gecmisin-esiri.html

[18] YILMAZ, Muzaffer Ercan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve Ege Sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), Aralık, 2008, s.27-44.; https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/dogu-akdeniz-de-turk-kita-sahanligi-ve-munhasir-ekonomik-bolgesi-derhal-ilan-edilmelidir

[19] https://www.aa.com.tr/tr/analiz/bm-deniz-hukuku-sozlesmesine-gore-meis-adasinin-statusu/1930943; https://www.yenicaggazetesi.com.tr/yunan-ve-rum-destegi-nereden-aliyor-52229yy.htm

[20] YILMAZ, Muzaffer Ercan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve Ege Sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), Aralık, 2008, s.27-44; https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/ege-adalarinin-hukuki-statusu

[21] http://www.tesud.org.tr/uploads/editor/upload/files/jjjj.pdf

[22] https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ilker-basbug-konustu-ugur-dundar-yazdi-hangi-ada-ve-adaciklar-turkiyenin-300661h.htm

[23] https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/uzmanlara-gore-yunanistanin-adalari-silahlandirmasinin-hicbir-hukuki-gerekcesi-yok/1961696; https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/ege-adalarinin-hukuki-statusu

[24] ARI, Tayyar, “Ege Sorunu ve Türk-Yunan İlişkileri: Son Gelişmeler Işığında Kara Suları ve Hava Sahası Sorunları”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50/1995, s.51-68.;YILMAZ, Muzaffer Ercan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve ege sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), Aralık, 2008, s.27-44; https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/ege-adalarinin-hukuki-statusu

[25]https://bau.edu.tr/haber/15945-kita-sahanligi-ve-munhasir-ekonomik-bolge-nedir; https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/dogu-akdeniz-de-turk-kita-sahanligi-ve-munhasir-ekonomik-bolgesi-derhal-ilan-edilmelidir

[26] https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/dogu-akdeniz-de-turk-kita-sahanligi-ve-munhasir-ekonomik-bolgesi-derhal-ilan-edilmelidir

[27] https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/dogu-akdeniz-de-turk-kita-sahanligi-ve-munhasir-ekonomik-bolgesi-derhal-ilan-edilmelidir

[28] ARI, Tayyar, “Ege Sorunu ve Türk-Yunan İlişkileri: Son Gelişmeler Işığında Kara Suları ve Hava Sahası Sorunları”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50/1995, s.51-68.;YILMAZ, Muzaffer Ercan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve Ege Sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), Aralık, 2008, s.27-44; YÜCEL, Serhan, “Ege’de Bitmeyen Sorunun Bir Unsuru Olarak Türk ve Yunan Karasuları ve Ulusal Hava Sahaları”. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6 / 12, Nisan 2010, s.83-102.

[29] ARI, Tayyar, “Ege Sorunu ve Türk-Yunan İlişkileri: Son Gelişmeler Işığında Kara Suları ve Hava Sahası Sorunları”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50/1995, s.51-68.;YILMAZ, Muzaffer Ercan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve Ege Sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), Aralık, 2008, s.27-44; YÜCEL, Serhan, “Ege’de Bitmeyen Sorunun Bir Unsuru Olarak Türk ve Yunan Karasuları ve Ulusal Hava Sahaları”. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6 /12, Nisan 2010, s.83-102.

[30] Güney Kıbrıs Rum Yönetimi

[31] ARI, Tayyar, “Ege Sorunu ve Türk-Yunan İlişkileri: Son Gelişmeler Işığında Kara Suları ve Hava Sahası Sorunları”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50/1995, s.51-68.

[32]http://www.mfa.gov.tr/baslica-ege-denizi-sorunlari.tr.mfa; 1958 Cenevre Kara suları ve Bitişik Bölge Sözleşmesi’nin 3.ve 4. ve 1982 BM Deniz hukuku Sözleşmesi’nin 3.14. maddelerinde kara sularının genişliğini ölçmeye yarayan hattın sahil boyunca uzayan en düşük cezir hattı olduğu belirtilmiştir. Girintili çıkıntılı sahillerde ve sahilin hemen yakınındaki adaların ile burun noktalarını birleştiren düz hat yöntemi uygulanmaktadır. MERAY, Seha L., Devletler Hukukuna Giriş, I. Cilt, Ankara,1960. s. 319-322; YILMAZ, Muzaffer Ercan, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türk-Yunan İlişkileri ve Ege Sorunu, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), Aralık, 2008, s.27-44.; YÜCEL, Serhan, “Ege’de Bitmeyen Sorunun Bir Unsuru Olarak Türk ve Yunan Karasuları ve Ulusal Hava Sahaları”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6 / 12, Nisan 2010, s.83-102.

---

https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/balkanlar-ve-kibris-arastirmalari-merkezi/turk-yunan-i-li-ski-leri-nde-temel-sorunlar-yunan-talepleri-1