Naci Kaptan / 17.06.2019
NEPOTİZM ÜZERİNE
17 Haziran 2019 tarihli Birgün gazetesinde gördüğüm yukarıdaki haberi paylaşırken gerçek bir NEPOTİZM içeren bu konuyu bir kez daha irdelemenin yararlı olacağını düşündüm. Devletin ve kamu kurumlarının yozlaşmasına, güven kaybına, kamu kurumlarının zayıflamasına neden olan ” AKRABA ve YANDAŞ KAYIRMA” diğer deyişle “NEPOTİZM” tüm ağırlığınla devletin tüm kurumlarına yerleşmiştir.
Oğul – Kız- Damat – Yeğen – Dayı – Amca – Asker arkadaşı – İmam hatip arkadaşı – Berberi – Şöförü – Hapishane eskortu – Tarikat ve Mezhep yoldaşı – Yolsuzlukta kader birliği – Vakıf/Dernek kardeşliği gibi yakınlıklarla Devletin hemen hemen tüm kurumları NEPOS’larla dolmuştur. Liyakat, bilgi, iyi ahlak, Hizmet süresi gibi KAMU GÖREVİNE atanmaya neden olacak temel unsurlar ise DEVRE DIŞI bırakılmıştır.
Cumhurbaşkanının damadı Berat Albayrak en yetkin , liyakatli ekonomistin görev yapması gereken Hazine ve Maliye Bakanlığına atandı.
Cumhurbaşkanının çocukları kamu ile içli dışlı olan ve sürekli olarak kamudan varlık transferi yaptıkları Vakıf ve Derneklerin yönetimindeler.
Lahey Büyükelçiliğine 15 Temmuz FETÖ darbe girişimi sonrasında tutuklanan Tümgeneral Mehmet Dişli’nin ağabeyi Hollanda’da banka genel müdürlüğü yapan AK PARTİ Kurucu Üyesi Şaban Dişli atandı.(Değerli diplomatlarımız monşer ya!!!)
Lisan bilmeyen kişi yurtdışına BASIN ATEŞESİ atandı.. ( Yanında lisan bilen bir memur götürdü)
KAVAKÇI AİLESİNİN TÜMÜ ; Anne büyükelçi, kardeş vekil, kızı da danışman.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, danışmanlık görevine Fazilet Partisi eski Milletvekili ve Kuala Lumpur Büyükelçisi Merve Kavakcı’nın kızı Mariam Kavakcı’yı atadı. Merve Kavakcı’nın kız kardeşi Ravza Kavakcı da AKP’den milletvekili ve AKP Genel Başkan Yardımcısı oldu.
Merve hem de Ravza Kavakçı’nın beyanlarına göre her ikisi de bilgisayar mühendisi! Ravza Kavakçı Dallas’daki Teksas Üniversitesi’ni (University of Texas at Dallas) 1993’te bitirdiğinde üniversitede “Bilgisayar Mühendisliği Bölümü” yoktu.
Merve Kavakçı da aynı üniversiteyi 1994’te bitirdi. Bu üniversitede bilgisayar mühendisliği bölümü 2002’de açıldı. İlk mezunlarını da 2007-2008 döneminde verdi. (Yazar Mustafa Yıldırım’ın “Sivil Örümceğin Ağında” kitabından) Özetle Devletin üst kademesinde göreve atanmış olan Kavakçı kardeşlerin her ikisi de diplomasız!!!
Ankara Büyükşehir Belediyesi Sağlık İşleri Daire Başkanlığı’na bağlı Hayvanat Bahçesi müdürü Mustafa Arslan TÜBİTAK ) Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi’nin (ULAKBİM) Müdür atandı.
PTT Genel Müdürü ve Tenis Federasyonu Başkanı Osman Tural’ın Danıştay üyeliğine atandı.
İnşaat Mühendisi Erkan Kandemir, Sağlık Bakanlığı Bakan Yardımcılığı görevine atandı.
Güreş hakemliği ve zabıta müdürlüğü yapmış olan Şevket Demirkaya İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları Genel Müdürlüğü’ne atandı.
İmam Hatip mezunu mezarlıklar müdürü, İstanbul Belediyesi konservatuarına müdür atandı.
Bakanlıklar ve Üniversiteler, Kızılay dahil yardım kurumlarının tamamı Bakanların, milletvekillerinin, rektörlerin, yüksek yargı mensuplarının, aklınıza gelebilecek olan etkili ve yetkili tüm kişilerin yakınları hak etmedikleri Devlet kadrolarında yüksek maaşlarla görevlendirildi. Hatta bir çoğu mesaiye dahi gitmiyor. Aydan aya bir zahmet ATM’lere giderek maaşlarını alıyor.
Geçmişte KİT’ler kamuya çok büyük ekonomik yük oluyordu. KİT’ler iktidar gücünü kazanan siyasi partilerin oy verenlerine ve yandaşlarına kadro verdikleri, istihdam sağladıkları devlet çiftlikleriydi. Özelleşmelerle birlikte KİT’ler de yok edildi ve şimdi NEPOTİZM devletin tüm kurumlarına yayıldı.
İnanıyorum ki bunlar gibi binlerce NEPOS var…
DAYIM SAĞOLSUN !!!
Naci Kaptan
AKRABA KAYIRMACILIĞI (NEPOTİZM)
Akraba kayırmacılık kavramının İngilizce karşılığı nepotizmdir. Nepotizm kavramı Latince kökenli ‘nepos’ (yeğen) sözcüğünden türetilmiş olup Fransızcada ‘nepotisme’, İngilizcede ‘nephew’ İtalyancada ise ‘nepotismo’ olarak anılmaktadır.
Kayırmacılık; kamuda veya özel sektörde görev yapan üst düzey yöneticilerin, kendisine yakın hissettiği kişileri haksız yere koruyup kollaması ve onlara destek vermesi olarak tanımlanabilir.
Başka bir tanıma göre nepotizm; bir kimsenin beceri, kabiliyet, başarı düzeyi ve eğitim durumu gibi özellikleri gözetilmeksizin, salt akrabalık ilişkileri dikkate alınarak istihdam edilmesi veya görevlerinde yükseltilmesi olarak tanımlanmaktadır.
Toplumda yaygın olarak kullanılan ‘dayım olur’, ‘akrabam olur’, ‘hısımımdır’,
‘yakınımdır’ gibi ifadeler nepotizmin varlığına işaret eden deyimlerdir. Bu deyimler toplum tarafından o kadar kabul görmüştür ki, ne anlama geldiği herkes tarafından kolayca anlaşılmaktadır.
Günümüzde de birçok alanda olduğu gibi iş hayatında da yaygın olarak görülen kayırmacılık, örgütlerin karşılaştığı en büyük yönetim hastalıklarındandır. Kavram, genel olarak belirli bir kişi veya grup lehine haksız menfaat sağlama olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda kayırmacılık kavramı olumsuz çağrışımlar yapmaktadır.
Kayırmacılığın özel bir türü olan nepotizm, Türkçede zaman zaman kayırmacılık ile eş anlamlı olarak kullanılsa da kayırmacı davranışların uygulanma sebebi bakımından daha dar anlamlıdır.
Kayırmacılık bütün birey ve gruplara yapılan ayrıcalıklar için kullanılan genel bir tabir iken, nepotizm sadece akrabalara yapılan bir kayırmacılık türüdür. Akraba kayırmacılığı anlamına gelen nepotizmde örgütlere yapılan istihdamlarda, terfilerde ve ödüllendirmelerde aile üyelerinin ve akrabalarının eşitlik ilkesi yerine daha fazla ayrıcalıklı muamele görmesi söz konusudur.
Geçmişi Rönesans dönemine kadar uzanan nepotizm, çağımızda da iş hayatında varlığını devam ettiren ve liyakat sistemine meydan okuyan bir yozlaşma biçimidir. Daha çok az gelişmiş ülkelerde görülen bu davranışlar; demokrasinin gelişmesini ve ekonomik kalkınmayı yavaşlatan uygulamalardır. Nepotizmin engellenmesi için yöneticilerin evrensel yönetim ilkelerine, yasalara ve liyakat esaslarına sıkı sıkıya bağlı olması ve vatandaşların daha duyarlı olması gerekmektedir.
Kayırmacı tutumların neticesinde ortaya çıkan yozlaşmalar şu şekilde ortaya çıkar; kamu ve özel sektör kaynaklarının akraba ve dostların özeli için kullanılması, siyasilerin yeniden seçilebilmesi için taraftarlarına ayrıcalık yapması gibi her türlü maddi ve manevi yapılan gayri ahlaki menfaatlerdir
Bu menfaatin temelinde karşılıklı bir çıkar ilişkisi söz konusudur. Gücünü ve yetkisini yakınlarını lehine istismar eden yöneticiler, yetkisini kural dışı olarak kullanırlar ve adaletsiz bir yönetim anlayışına sebep olmaktadırlar
Nepotizm ile istihdam edilen kişiler, kendisini kayırarak işe alan kişilerin yaptıkları usulsüzlükleri görmezden gelme hatta delilleri karartma yoluna gidebilmektedir. Nepotizm bu yönüyle de ahlaki yozlaşmayı hızlandıran bir faktördür
Ayrıca, kayrılan kişi kendisine kayırılan kişiye karşı vefa borcu hissetmekte ve bu vefa borcunu aşırı bağlanma, hediye, rüşvet ve jurnalcilik şeklinde ifa etme eğilimine yönelebilmektedir. Kayıran kişi ise bu ilişkiden gelir ve itibar elde ederek konumu güçlendirmektedir .
Kayırmacılık, toplumsal sistemin hemen her alanında kendini göstermektedir. Akrabalık, arkadaş-eş dost çevresi, okul arkadaşlığı, asker arkadaşlığı, meslektaşlık, aynı mezhepten olma, aynı tarikata üye olma, kirvelik, aynı köyden, topraktan olma (hemşehricilik), komşuluk, aynı mahalleden olma vb. toplumsal aidiyet bağlamı içinde yer almaktan kaynaklanan yakınlıklar / bağlılıklar, kişinin gündelik hayatında, iktisadi ve politik ilişkilerinde, bürokratik ve organizasyonel yapılar içindeki ilişkilerinde kayırmacı tutum ve davranışlara destek sağlamaktadır.
Örgütsel ve yönetsel anlamda kayırmacılık ise genel ve geniş anlamıyla, kamu görevlerine yapılan atamalarda ve terfilerde akrabalık (nepotizm) veya tanıdık-dost (kronizm) ilişkilerine ya da siyasi veya din temelli ortaya çıkan gruplara öncelik verilmesi; kamu kaynaklarının siyasi iktidara yandaş, seçmen kesimlerini kayıracak biçimde yönlendirilmesi (kliyentalizm) gibi anlamlara gelmektedir.
Toplumda yaygın olan “tanışın varsa işin kolay”, “kimsen yoksa vay haline”, “adamım olur”, “dayım olur”, “hemşerim olur”, “kirvem olur”, “akrabam olur”, “yakınımdır”, “köylümdür”, “ahbabım olur” gibi deyimler ve değer yargıları kayırmacılık fiiline meşruiyet kazandırmakta ve bu nedenle de hemen kolayca herkes tarafından aynı anlam yüklenmektedir.
Günümüzde sıklıkla çalışmalarda yer verilmesine karşın hâlâ tam anlamıyla kayırmacılığın çerçevesi çizilememiştir. Türk Dil Kurumu Sözlüğünde kayırmacılık “belli bir birey, küme, düşünce ya da uygulamayı, bir başkasıyla karşılaştırıp aralarında bir seçim yapmak gerektiğinde nesnellikten uzaklaşıp yan tutma” olarak yer almaktadır.
Kayırmacılık; örgüt içerisindeki elemanların ya da kamudaki memurun ve üst düzey yöneticilerin yakınlarını yasadışı bir biçimde ve haksız yere kayırmasıdır. Sosyo-kültürel anlamlar ve ilişkiler dünyasında “adamı olma”ya aracılık eden bağların teması, akrabalıktan mezheptaşlığa veya tarikatdaşlığa, kirvelikten okul/asker arkadaşlığına, mahalle arkadaşlığından meslektaşlığa kadar çok çeşitlilik göstermektedir.
Bu çeşitlilik aynı zamanda kayırmacılık türlerini de ortaya koymaktadır. Liyakat ilkesinin karşıtı olan “spoils system”, “yağma sistemi”, “ganimet sistemi” olarak da ifade edilen “kayırma sistemi” (Aykaç, 1990: 100), başarılı-başarısız memur ayırımı yapılmadan çoğu
durumlarda başarısız ve liyakatsiz personelin daha kolay yükseltildiği bir memur rejiminin ortaya çıkmasına neden olmuştur (Aydın, 2012: 60). Kayırmacılık bir kişi veya grubu diğerlerinden sadece yönetimin o kişi veya gruba yakınlık duyması sebebiyle tercih etmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yakınlığın kaynağına göre farklı şekillerde karşımıza çıkan kayırmacılık sonuç itibariyle adaletsiz bir tercihi ifade etmektedir
KAYNAKLAR
