Naci KAPTAN / 10 Temmuz 2012 / Güncellendi 30 Mayıs 2021 / 16 Ekim 2025
BÖLÜM 1 – https://nacikaptan.com/2025/10/enkaz-devralmak-cia-tarihi-legacy-of-ashes-the-history-of-cia-tim-weiner
BÖLÜM 2 https://nacikaptan.com/?p=1261
BÖLÜM 3 https://nacikaptan.com/?p=1284
BÖLÜM 4 https://nacikaptan.com/?p=1307
BÖLÜM 5 https://nacikaptan.com/?p=1413
BÖLÜM 6 https://nacikaptan.com/?p=1837
BÖLÜM 7 https://nacikaptan.com/?p=2169
BÖLÜM 8 https://nacikaptan.com/?p=3131
“Wisner’in espiyonaj gibi zahmetli işlerle kaybedecek vakti yoktu, darbe tezgâhlamak, politikacılara rüşvet vermek gibi kestirme yollarla acil işlerini daha kolay halledebiliyordu. Yönettiği servis, onun döneminde, en geniş bütçeye, en geniş kadroya ve en büyük güce sahip olarak CIA’nın içindeki en yetkili birimdi. Bu durum tam yirmi yıl sürdü. Gizli Operasyonlar Servisi, Sovyet ekonomisini batırmak amacı ile işleri sahte para basmaya kadar götürdü. Wisner, tüm gücü ile III. Dünya savaşı için hazırlık yapıyordu. İşini yürütebilmek için nerede bir yetenekli insan görse, daha fazla maaş ve ikbal vaad ederek o kişiyi kadrosuna katıyordu.”
ENKAZ DEVRALMAK – CIA Tarihi (Legacy of Ashes – The History of CIA) Tim Weiner
BÖLÜM 3
3. “Yangını Yangınla Söndürmek”
Frank ve Poly Wisner çiftinin Washington’daki evi, 1947 yılı boyunca Pazar akşamları, ABD ulusal güvenlik teşkilâtının şekillendirileceği toplantılara sahne oluyordu. Geleneksel hale gelen bu toplantıların menüsündek iana ‘gıda’ maddesi içki idi. Katılımcılardan biri olan yeni Dışişleri Bakanı G.C. Marshall, Kennan’ı bakanlığının Politika Plânlama Dairesinin başına getirdi. Altı ay sonra da, dünyayı yeniden şekillendirecek üç hayatî karar devreye girdi:
-Truman Doktrini: Dünyanın herhangi bir ülkesine, ABD’ye düşman bir ülke tarafından yapılacak saldırı,Amerika’ya yapılmış sayılacaktı. Bu çerçevede, yabancı ülkelerde yaptığı faaliyetleri durdurması konusunda Sovyetlere uyarıda bulunulması kararlaştırıldı. Ayrıca,
-Komünizmin yayılmasına karşı bir kalkan oluşturarak ABD’nin etkinliğinin artırılması amacıyla Marshall Plânının devreye alınması ve,
-Merkezî Haberalma Teşkilâtı adlı gizli bir servisin kurulması kararları alındı.
George C. Marshall
1947 yılının Şubat ayında İngiltere, artık Yunanistan ve Türkiye’ye askerî ve ekonomik yardım yapamayacağını ABD’ye bildirdi. Doğacak boşluğun Sovyetler tarafından doldurulacağı endişesiyle Amerika, Yunanistan’a milyonlarca doların yanı sıra savaş gemileri, silah ve asker gönderdi. Atina müthiş bir casusluk merkezine dönüşmüştü. Avrupa’da Sovyet tehdidi giderek artıyor ama ABD’nin hala güçlü ve koordineli bir biçimde çalışan istihbarat teşkilâtı bulunmuyordu. CIA, içe dönük siyasi çekişmelerin gölgesinde, 18 Eylül 1947 tarihinde resmen kuruldu. Ancak doğuşu daha baştan sakattı. En temel görevlerinden biri Pentagon ve Dışişleri Bakanlığından gelen raporları koordine etmek olsa da bizatihi bu teşkilâtların içinden gelen şiddetli bir muhalefete muhataptı.
Yetkileri yeterince belirgin değildi. Resmi bir tüzüğe ve Kongre onaylı mâli kaynaklara, kuruluşundan ancak iki yıl sonra kavuşabilmişti. Teşkilâtın gizlilik kuralları, ABD’nin demokratik şeffaflık prensipleriyle çelişiyordu zira mevcut haliyle, dünyadaki faaliyetleri ve ne dolaplar çevirdikleri, Başkan dahil, kimse tarafından tam olarak
denetlenemiyordu.
NSC (National Security Council)
Statüsüne göre, CIA’ya gizli operasyonlar yapma yetkisi ancak Ulusal Güvenlik Konseyi (National Security Council / NSC) tarafından verilebiliyordu. Ne var ki NSC, genellikle Başkan’ın katılımı olmaksızın, ayda yılda bir toplanabilen etkisiz bir yapılanmaydı. Sovyet tehdidinin bu denli tırmandığı bir dönemde, ülkede ulusal güvenlik konularında yaşanan bu kararsızlık ve uyumsuzluk vahim mertebedeydi. Kennan’ın tabiriyle “Amerikan halkı her ne kadar böyle yöntemleri onaylamayacak olsa da ulusal güvenlik adına yangının yangınla söndürülmesi kaçınılmaz bir gereklilik” haline dönüşmüştü. Neticede, Savunma Bakanının da örtülü biçimde onayladığı bir kararla “Gerilla Savaşı Birlikleri” örgütü kuruldu. Amerikan gizli servis aygıtı böylece harekete geçirilmiş oldu
Ulusal Güvenlik Konseyinin CIA’ya verdiği ilk ‘çok gizli’ görev (14.12.1947) Sovyetlerin girişimlerine örtülü psikolojik harekât eylemleriyle karşılık verilmesi oldu. Bu kapsamda gizli servis ajanları, İtalya’da 1948 yılı Nisan ayında yapılacak seçimlerde komünistlerin kazanmasını engellemek için alelacele, çizmenin yolunu tuttu.
Milyonlarca Katolik’in ruhanî liderliğini yapan Papa’nın ülkesi, Batı medeniyetlerinin beşiği İtalya, Allahsız bir hükümetin insafına terk edilemezdi. Operasyonlara Kongre henüz onay vermemişti, örgüt de tüzüğünde belirlenmiş yetkileri fazlasıyla aşıyordu ama savaşa falan girilmiyordu ne de olsa, Sovyetlere kendi usulleriyle cevap veriliyordu sadece.
Teşkilâtın mâli kaynakları yetersizdi. Savaş sonrası döviz piyasalarında meydana gelebilecek çalkantılara bir önlem olarak oluşturulmuş bütçe dışı “döviz istikrar fonu”na dalındı. Siyah torbalara doldurulan paralar, CIA tarafından yapılandırılan siyasi partilerin politikacılarına, Vatikan’ın siyasi kanadı olan Katolik Girişimi’nin papazlarına aktarıldı. Yöntem işe yaradı ve seçimler, Komünist Parti’nin koalisyon ortağı olmasını gerektirmeyecek bir farkla Hristiyan Demokratlar tarafından kazanıldı. Siyasi partiler ile CIA arasındaki aşk böyle başladı ve siyah torbalar, gelecek yirmi beş yıl boyunca daha nice ülkede, seçimleri aynı yöntemle satın aldı.
TÜRKİYE VERİLECEK MARSHALL YARDIMI PLANI
İtalyan seçimleri öncesinde Sovyetler Çekoslovakya’yı işgal edip önde gelen yöneticilerini tutuklamaya başlamıştı. ABD kamuoyu panikledi. Bu ortamda Truman, Marshall Plânını fazla zorlanmadan Kongreden geçirdi. Plân, özgür dünyaya, harbin yarattığı zararları gidermek için, beş yıllık bir süreçte 13,7 milyar Dolar yardım yapılmasını öngörüyordu. Böylece Sovyetlerin yayılmasına karşı Amerikan yapısı, siyasi ve ekonomik bakımdan kucaklayıcı bir barikat inşa edilmiş olacaktı. Plânın içine sıkıştırılmış basit bir kayıt sayesinde CIA da,siyasi manevralarını sürdürebilmek için büyük bir kaynak elde edecekti. Şöyle ki: Yardımdan istifade edecek her ülke, çekeceği paraya eşit bir meblağın kendi para biriminden karşılığını bir fona koyacak ve kalkınma hamleleri bu şekilde finanse edilecekti, ancak küçük bir şart vardı; oluşan fonun %5’i CIA’ya aktarılacaktı!
Marshall Plan map
Teşkilât bu fonlardan, kimseye hesap vermek zorunda kalmadan milyarlarca Dolar hortumladı. Bu global para aklama mekanizması soğuk savaş bitene kadar gizli kaldı ve gizli operasyonları finanse etti. Hortumlanan paralarla saygın kişilerin yönettiği, itibarlı dernekler, konseyler, kamuoyu yapıcı oluşumlar desteklendi.
Sovyetler de benzeri işleri, tüm Avrupa’ya yayılmış yayınevleri, gazeteler, öğrenci ve işçi örgütleri vasıtasıyla yapıyordu.
Soğuk savaş böylece sürerken, CIA, savaşın sıcağa dönüşmesi halinde kullanabileceği direniş birliklerini adım adım oluşturmaktaydı. Bu çerçevede, akla gelebilecek en sıradan isim altında bir de vurucu güç yapılandırıldı;
Politika Koordinasyon Dairesi (Office of Policy Coordination / OPC). Güç CIA çatısı altında oluşturulmuştu ama oluşumun şefi, yapılan işlerin hesabını, etkisiz bir kişilik olan CIA başkanı yerine, Dışişleri ve Savunma Bakanlarına veriyordu. Bunlardan biri (Dışişleri), vurucu güç biriminden (OPC), ‘söylenti yayma, rüşvet verme,anti komünist cepheler oluşturma’ gibi görevler bekliyor, diğeri ise (Savunma) ‘gerilla hareketleri, yeraltı orduları, sabotaj ve suikastlar’ gibi işlere bulaşmasını istiyordu.
Berlin, soğuk savaş meydanlarının en büyüğü idi. Buradaki CIA bürosunun başında bulunan Wisner, bölgedeki Sovyet gücünü sarsmak için yeni bir Alman para biriminin oluşturulması gerektiğini savunuyordu. Rusların bunu ret etmesi kaçınılmazdı, böylece savaş sonrası Berlin’de güç paylaşımı görüşmeleri akamete uğrayacak, oluşacak yeni siyasi durum Rusları geriletecekti. Plân uygulamaya konuldu ve Sovyetlerin cevabı hiç gecikmeden geldi:
Berlin’in tecridi! Berlin tecridini aşmak için Amerikalılar hava köprüsü kurmak zorunda kaldı.Moskova’nın nükleer silâhlar, jet uçakları, füzeler, biyolojik silâhlar konularında kaydettiği ilerlemeler hakkında acilen istihbarata ihtiyaç vardı. Berlin tam bir casuslar savaşına sahne oluyordu. Wisner, karşıdan sürpriz bir saldırıya maruz kalmadan önce tanklarla, toplarla Berlin’e girilmesini savunmaktaydı. Neyse ki edinilen bilgiler ne Sovyetlerin, ne de yeni müttefikleri Doğu Almanların bir sıcak savaş hazırlığı içinde olduğuna işaret ediyordu.
Wisner’in önerisi bu nedenle kabul görmedi ama kararlılık ruhu amirlerince takdir edildi. Gizli operasyonların bir komisyon tarafından değil, Pentagon ve Dışişlerinin desteğini arkasına alan tek bir kişinin başkanlığında yürütülmesi gerektiğine ilişkin görüş ağırlık kazanınca bu kişinin Frank Wisner olmasına karar verildi. Wisner’in gizli operasyonlar ihtirası, Amerika’nın dünyadaki konumunu sonsuza kadar değiştirecekti.
