SOSYAL MEDYA OKURU OLMAK * Yanlış Bilgi, Dezenformasyon ve Malinformasyon

Yanlış Bilgi, Dezenformasyon ve Malinformasyon

Bu makalenin konusu olan dezenformasyonun ne olduğunu ve yaygın olarak kullanılan yalan haber teriminden nasıl ayrıldığını anlamak için öncelikle literatürdeki yanlış bilgi ve malinformasyon gibi ilgili terimlerin anlam ve tanımlarının yanı sıra dezenformasyonu diğer iki terimden ayıran temel kriterlerin incelenmesi gerekmektedir.

Literatürdeki anlamsal tartışma, zarar verme niyeti ve yanlışlık olmak üzere 2 ana eksene dayanmaktadır. Bu iki kriter yanlış bilgilendirme, dezenformasyon ve malinformasyon terimlerini birbirinden ayırmaktadır.

Wardle ve Derakshan tarafından geliştirilen kavramsal çerçeveye göre yanlış bilgi:
“Yanlış olan ancak zarar verme niyetiyle oluşturulmayan bilgidir.”

Dezenformasyon: “Bir kişiye, sosyal gruba, kuruluşa veya ülkeye zarar vermek için kasıtlı olarak yaratılan ve yanlış olan bilgilerdir.”

Malinformasyon: “Bir kişiye, kuruluşa veya ülkeye zarar vermek için kullanılan, gerçeğe dayanan bilgilerdir.”

Dolayısıyla, yaygın olarak kabul gören bu çerçeveye uygun olarak, dezenformasyonu yanlış bilgiden ayıran temel kriter, bilginin yayılmasının ardındaki niyettir. Yanlış bilginin yayılması sürecinde, bilgiyi paylaşan aktör, bilgiyi zarar verme niyetiyle yanlış veya yanıltıcı bilgi olarak paylaşmazken, dezenformasyon için bu eylemin kasıtlı olarak yapıldığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Burada önemli olan, bu tanımın bilginin yayılmasıyla ortaya çıkan etkiden bağımsız olmasıdır. Dezenformasyon gibi yanlış bilgi de yanlış veya yanıltıcıdır ve toplumsal kutuplaşmaya, manipülasyona ve çeşitli olumsuz sonuçlara yol açabilir.

Ancak buradaki temel ayırt edici dinamik, neden olduğu etki değil, dezenformasyonun kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı olması ve zarar verme amacı taşımasıdır.

Malinformasyon ve dezenformasyon arasındaki temel farkın, bilginin içeriğinin yanlış olup olmamasında yattığı açıktır. Dezenformasyon ve malinformasyonun her ikisi de yaratılış ve yayılma amaçları bakımından bir aktöre, devlete veya kuruluşa zarar verme niyetine sahip olsalar bile, yanlış bilgi ve dezenformasyon arasındaki farkın aksine, iki terimi birbirinden ayıran gerçekle olan ilişkilerinin niteliğidir.

Bu tanım çerçevesinde malinformasyon örnekleri arasında sızıntılar, bilgisayar korsanlığı ve kişisel bilgilerin yayınlanması yer almaktadır. Dezenformasyon, malinformasyon ve yanlış bilgilendirme gibi diğer bilgi bozukluklarının kesişimi olarak kabul edilse ve yalan haber ve sorunlu bilgi gibi kavramlara göre daha sınırlı, kesin ve net bir tanıma sahip olsa da politize edilmeye açıktır ve çeşitli aktörler tarafından farklı şekillerde yorumlanabilir.

Makalenin tamamına erişmek için; https://edam.org.tr/Uploads/Yukleme_Resim/pdf-11-09-2023-23-22-47.pdf