Askeri hastaneler açılmalıdır

CUMHURİYET – Cihangir Dumanlı – 22.10.2025

AKP, iktidara gelir gelmez “askeri vesayeti ortadan kaldırmak” sloganı ile ulusal güvenliğimizin güvencesi olan Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) gücünü ve saygınlığını azaltıcı adımlar atmıştır. Söz konusu adımlar 15 Temmuz hain darbe girişimi fırsata çevrilerek yoğunlaşmış ve TSK’nin komuta yapısı, personel eğitim, sağlık ve adalet sistemlerine büyük darbeler vurulmuştur. TSK’ye yapılanlar yeni bir darbe girişiminin önlenmesi ya da askeri vesayetin kaldırılması amaçlarını aşmış, doğrudan TSK’nin gücünü ve saygınlığını azaltıcı boyutlara ulaşmıştır.

Bu kapsamda hain darbe girişiminin hemen ardından 25 Temmuz 2016’da çıkartılan 669 sayılı; kanun hükmünde kararname (KHK) ile Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Genelkurmay Başkanlığı’ndan alınarak Sağlık Bilimleri Üniversitesi’ne bağlanmış, tüm askeri hastanelerin askeri niteliği kaldırılmış, bağlı oldukları komutanlıklardan alınarak Sağlık Bakanlığı’na bağlanmış yani “kapatılmıştır”.

Askeri sağlık sisteminin en önemli iki öğesi, askeri hastaneler ve bunlara askeri doktor yetiştiren GATA’dır. İki ögenin TSK’den ayrılması ile askeri sağlık sistemi yok edilmiştir. Böylece Türkiye NATO’da askeri hastaneleri olmayan tek ülke olmuştur. Üstelik bu değişim, içeride terörle mücadelenin devam ettiği; TSK’nin Bosna’dan Libya’ya, Afganistan’dan Irak’a ve Suriye’ye kadar geniş bir coğrafyada çatışma riski altında görev yaptığı ve güvenlik ortamının belirsiz olduğu dönemde yapılmıştır.

ASKERİ SAĞLIK SİSTEMİ: GÜÇ ÇARPANI

Askeri sağlık sistemi barışta ve silahlı çatışmalarda ulusal güvenliğimiz için özveri ile görev yapan TSK personeli ve ailelerinin sağlığını koruyarak ordunun gücünü artıran bir sistemdir. Savaşın ve silahlı çatışmaların doğasında ölüm çok kez kaçınılmazdır. Ancak yaralılar çoğunlukla tedavi edilebilir. Bu da askeri sağlık sistemi içerisinde deneyimli uzman doktorların yapabileceği bir şeydir.

Askeri sağlık sisteminin varlık nedeni ordunun gücünü korumak amacıyla yaralanma veya hastalık gibi nedenlerle görev yapamayacak durumdaki askerleri tedavi ederek görev başına göndermektir. Bu nedenle, askeri sağlık sistemi ordunun güç çarpanıdır. Her devletin kendine özgü askeri sağlık sistemi bulunmaktadır. Bizde de 2016’da kaldırılıncaya kadar Osmanlı’dan bu yana savaş gereksinimlerinden çıkmış yüzlerce yıllık birikim ve deneyime sahip bir askeri sağlık sistemi bulunmaktaydı.

Askeri sağlık sisteminin ordunun gücünü korumak yanında diğer bir niteliği ulusal güvenliğimiz için özveri ile görev yapan askerlerimize ulusun vefa borcunun gereği olmasıdır. Askerinin sağlığını korumak öncelikli bir komutanlık sorumluluğudur. Bu nedenle sağlık sisteminin komutanın denetiminde olması gerekir. Bu sorumluluk devam ederken sağlık hizmetlerinin komutanlıklardan alınarak sivil makamlara devredilmesi sistemden beklenen faydayı azaltır.

Yaralılar, Kara Kuvvetleri’nde bölük ilkyardım yerinden, tabur sıhhi yardım istasyonundan seyyar cerrahi hastanelere, mevki hastanesine ve GATA’ya kadar uzanan, diğer kuvvetlerde de benzeri bulunan sıhhi tahliye ve tedavi zinciri içerisinde savaş cerrahisi, ateşli silah yaralanmaları, yanık ve travmatoloj, ortopedi, savaş psikiyatrisi gibi konularda uzman ve deneyimli askeri doktorlarca donanımlı hastanelerde tedavi edilerek görevlerine dönerler.

HASTANELER KAPATILINCA NE OLDU?

Askeri hastaneler kapatılınca yaralılar yurtiçindeki Sağlık Bakanlığı’na bağlı genellikle sınır illerimizdeki en yakın devlet hastanelerine gönderilmekte, buralarda yeterli uzman doktor olmadığı için şehit olmakta veya yaşam boyu sakat kalmaktadır. Bunun en açık kanıtı son zamanlarda verilen şehit haberlerinin “kaldırıldığı hastanede kurtarılamayarak şehit olmuştur.” şeklinde verilmesidir. Hastanelerde şehit olanların sayısı cephede şehit olanları geçmiştir. Askeri sağlık sistemi kaldırılmamış olsa sağlığına kavuşabilecek kahraman askerlerimiz bu sistem kaldırıldığı için şehit olmakta veya yaşam boyu sakat kalmaktadır. Her şehit ve yaralı, ordunun maddi gücünün de azalması demektir.

Silahlı çatışma ortamındaki askerlerin sağlık hizmeti gereksinimi barışta sivil yurttaşların sağlık hizmeti gereksinimlerinden farklıdır ve farklı örgütlenmeleri gerektirir. Askeri sağlık sistemi ordunun maddi gücü yanında moral gücü (savaşma azim ve iradesi) bakımından da önemlidir. Cephede yararlanan arkadaşlarının şehit haberinin gelmesi o birlikteki diğer askerlerin morali üzerinde olumsuz etki yapar. Yaralanan arkadaşlarının tedavi edilip birliğine dönmesi diğer askerlere güvence verdiği gibi ailesini sevindirir ve orduya güveni artırır.

BİLİMSEL ALTYAPI KORUNMALI

Askeri doktorlar asker olduklarından birlikleri ile beraber yurtiçinde veya dışında TSK’nin bir öğesi olarak görev yaparlar. Kore’de, Kıbrıs’ta ve iç güvenlik harekâtında askeri sağlık personelleri ve doktorlar görev yaparken pek çok şehit ve gazi vermişlerdir. Yeterli askeri eğitim almamış sivil doktorların cepheye gönderilmesi onların güvenliğini tehlikeye attığı gibi gereken hizmetin verilmemesine neden olur. Sivil doktorların ve seyyar hastanelerin yurtdışına gönderilmeleri askeri doktorlar ve hastaneler kadar kolay olmaz.

Askeri sağlık sistemi cephede görev yapan askerlerin geride bıraktıkları ailelerinin de sağlığını koruduğundan askerlerin gözü arkada kalmaz. GATA’da savaş cerrahisi, ateşli silah yaralanmaları, kimyasal biyolojik radyolojik ve nükleer (KBRN) savaşa karşı savunma, yanık ve travmatoloji, savaş psikiyatrisi, uçucu sağlığı gibi konularda oluşturulan bilimsel altyapı ve birikim korunmalı ve geliştirilmelidir.

Askeri sağlık sisteminin önemi savaşlarda kanıtlanmıştır: Birinci Dünya Savaşı’nda Sarıkamış’ta ve Çanakkale’de büyük yitikler vermemizin nedeni cepheye kadar yeterli askeri sağlık sistemini götürmememizdir. Kurtuluş Savaşı’nda da Yunan ordusu aynı nedenle Sakarya’da yitiklerini tamamlayamamış, gücünü tüketmiş ve yenilmiştir. Tarihin de gösterdiği gibi askeri sağlık sistemi bir ulusal güvenlik konusudur.

VİCDANİ SORUMLULUK

Ulusal güvenliğimiz için özveri ile görev yaparken askeri sağlık sisteminin kaldırılması sonucu şehit olan veya sakat kalan kahraman askerlerimiz başta bu kararı verenler olmak üzere tüm yurttaşlara vicdani bir sorumluluk yüklemektedir. Bunca sakıncaya karşın askeri sağlık sisteminin niçin kaldırıldığı ulusa inandırıcı bir şekilde açıklanmamıştır. Her yurtsever bu soruyu iktidara sormalıdır.

Yukarıdaki gerekçelerle askeri hastanelerin açılarak askeri sağlık sisteminin tüm öğeleri ile en kısa zamanda 2016 öncesindeki duruma getirilmesi için toplumsal duyarlılık artırılmalı, siyasal ve toplumsal muhalefet günlük çekişmelerden ayrılıp bu konuya odaklanmalı ve iktidara demokratik baskı yapmalıdır. Bu vicdani bir görev olduğu gibi acil ve yaşamsal bir ulusal güvenlik sorunudur.

DR. CİHANGİR DUMANLI – EM. TUĞGENERAL, HUKUKÇU