Dedik ki biraz daha geri gidersek 2017-2018’de başlayan 2020’den itibaren de giderek derinleşen büyük çöküşün millete, satın alma gücüne maliyeti, servet transferi ve yoksullaşma konusunda da her geçen ay arttığına ilişkin çok veri var. Bu bilimsel paylaşımlara kısaca göz atacağız bu yazıda, bunların hepsinin kaynakları grafikleri var:

– Servet transferine özel bir örnek: İktidar servetten nasıl vergi almıyor? 2021’de yürürlüğe giren değerli konut vergisi en güzel örnek. 2021 sonrası malum konut fiyatları uçtu. Buna rağmen, 2025’in ilk yarısından değerli konut vergisi tahsilatı 57 milyon 158 bin lira. Bir tane lüks konut almaya bile yetmiyor. Toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 0.0011. (İnan Mutlu)

– İktidar, ülkeyi “2026 yılında yüksek gelirli ülkeler arasına taşıyacağız” diyor ama gerçek bambaşka. Dünya Bankası’nın uyduruk sınıflandırması anlamlı değil. 2024 yılında medyan net gelirde Avrupa’nın dibindeyiz. Gelirimiz AB ortalamasının sadece yüzde 18’i… 4.30 Avro (Eşdeğerlendirilmiş medyan net gelir, 2024) (İ.Mutlu)

ASGARİ ÜCRET İLK KEZ AÇLIK SINIRININ ALTINDA

– Ağustosta açlık sınırı asgari ücretin yüzde 22.7, yoksulluk sınırı asgari ücretin yüzde 300 üzerinde. Şimdiye kadar hiç, asgari ücret ocakta direkt açlık sınırı altına düşmemişti.  Ücretler önemli oranda eritiliyor. Talep kısılsın diye. Ama talebini kısmaya çalıştığınız kesim yanlış… Açlık sınırı 27 bin 111 TL, yoksulluk sınırı 88 bin 310 TL. Ortalama emekli sandığı aylığı 23 bin 750 TL. Ortalama memur maaşı 56 bin 775 TL. (İris Cibre)

– Türkiye, Avrupa’da milli gelirine oranla emeklilerine en az maaş ödemesi yapan iki ülkeden biri. Bizden kötü sadece İrlanda var. Türkiye’nin oranı yüzde 5.20 iken AB’de ortalama oran yüzde 12.2. Emekliler AKP iktidarı altındaki en zor günlerini geçiriyorlar. (İ. Mutlu)

– Son bir yılda, AB üyesi ülkelerde enerji fiyatları yüzde 1.7 gerilerken Türkiye’de yüzde 41.89 arttı. (İ. Mutlu)

– İşsizlikte yalancı düşüş: Aylık manşet işsizlik verilerine göre işsizlik oranı uzun süredir geriliyor. Ancak bu düşüş aldatıcı. Çünkü azalma, iş bulamadığı için iş aramaktan vazgeçip işgücü piyasasından çıkan kişilerden kaynaklanıyor. İşgücü Mayıs 2024’ten beri 577 bin kişi işgücü piyasasını terk etti. İş bulma umudunu kaybeden yüz binlerce kişi artık iş aramıyor. İstihdam verilerine bakıldığında, 2024 Mayıs’ından beri istihdamda gerileme görülüyor. Mayıs 2024’te yaklaşık 33 milyon olan istihdam, 2025 Temmuz ayında 32.6 milyona geriledi. Bu, 2024 Mayıs’a kıyasla 400 bin kişilik bir düşüş anlamına geliyor. Gerçek işsizlik atıl işgücü oranı (gerçek işsizlik) geçtiğimiz ay tarihi zirvesini görmüştü. Bu ay 3.1 puan gerileyerek yüzde 29.6 oldu. Türkiye’de işsizliğin geldiği boyutu gösteren asıl ölçüt budur.

DERİNLEŞEN TOPLUMSAL YIKIM

– Bu tablo, Türkiye’de derinleşen bir toplumsal yıkım manzarasını gözler önüne sermektedir. İşsizlik sorunu gençlerde ve kadınlarda daha ağır genç işsizlik oranı yüzde 15 ile genel işsizlik oranının oldukça üzerinde. Özellikle genç kadınlarda işsizlik yüzde 21.7 ile çarpıcı derecede yüksek. Genel işsizlikte de benzer bir tablo var: erkeklerde yüzde 6.5 iken kadınlarda yüzde 10.9. Kadınlar işgücü piyasasından sistematik olarak dışlanıyor. (Yalçın Karatepe)

– İşsizlik temmuzda yüzde 0.4 gerileyerek yüzde 8’e ve geniş tanımlıda 3.1 puan gerileyerek yüzde 29.6’ya geriledi fakat detaya baktığımızda işgücü 146 bin kişi geriledi. Yani, çalışabilir yaşta fakat çalışmıyor. İşgücüne dahil olmayanların sayısı 2021’den beri en yüksek seviyeye çıktı. (İris Cibre)

– Asgari ücret açlık sınırı makası açılıyor. Asgari ücretin açlıkla imtihanı. TÜRK-İŞ’e göre, açlık sınırı 27 bin 111 lira oldu. İtiraz yükselmezse, asgari ücrete taş çatlasa 2026 başında yüzde 19 (Merkez Bankası’nın 2026 enflasyon tahmini üst sınırı) zam yapılacak. Böyle olursa asgari ücret 2026 başında 26 bin 300 liraya çıkacak. Bugünkü açlık sınırının bile çok altında… Şimdiden bir şeyler yapılmalı. (İnan Mutlu)