Abdülhamit Kıbrıs’ı nasıl kaybetti?

II. Abdülhamit, Rusya tehdidine karşı Kıbrıs’ı 1878’de, İngiltere’den destek almak amacıyla imzalanan gizli bir antlaşma yoluyla verdi.

Rusya 1877-1878 savaşı sonrasında Doğu’da Erzurum’u işgal etmiş, Batı’da, Yeşilköy’e kadar gelmişti.

Abdülhamit, izlediği denge politikası gereğince, İngiltere’den savunma desteği isteyince, İngiltere de bu desteğin bedeli olarak Kıbrıs’ın idaresini ve işgalini istedi.

2 Mayıs 1878’de İngiltere, İstanbul Büyükelçisi Henry Layard aracılığıyla İngiltere’nin teklifini iletti:

Rusya’nın Asya’daki Osmanlı topraklarına (Anadolu ve Suriye) saldırması halinde İngiltere silahlı destek verecek ancak Kıbrıs İngiltere tarafından işgal edilip yönetilecekti.

16 Mayıs’ta İngiliz Kabinesi teklifi onayladı.

23 Mayıs 1878’de Layard’a gönderilen talimatta, II. Abdülhamit’e 48 saatlik bir ültimatom verildi:

Teklifi kabul etmezse İngiltere dostluğunu çekecek ve bu, Osmanlı’nın parçalanmasına yol açacaktı.

Ültimatom, gizli tutuldu ve Kıbrıs’ın yıllık giderlerinden kalan gelirin Osmanlı’ya ödeneceğini belirtiyordu.

II. Abdülhamit 25 Mayıs 1878’de bu antlaşmayı kabul etti.

Padişah’ın isteğiyle küçük değişiklikler yapıldı (örneğin, İslam mahkemelerinin devamı ve vakıf mülklerinin yönetimi).

4 Haziran 1878’de Kıbrıs Sözleşmesi imzalandı. Antlaşma, Berlin Kongresi’nden hemen önce gizli tutuldu.

İngiltere, Rusya’nın Kars, Ardahan ve Batum’u geri vermemesi halinde Osmanlı’nın Asya topraklarını savunacaktı.

Kıbrıs, nominal olarak Osmanlı toprağı kalacak ancak İngiltere tarafından işgal edilip yönetilecekti.

Ada gelirlerinin fazlası (yaklaşık 92 bin sterlin yıllık haraç) Osmanlı’ya ödenecekti. Osmanlı, adadaki din, eğitim ve adalet kurumlarından sorumlu olacaktı.

Antlaşma 8 Temmuz 1878’de kamuoyuna açıklandı ve 11 Temmuz’da İngiliz filosu Larnaka’ya çıkarak yönetimi devraldı.

Bu anlaşma, II. Abdülhamit’in Rusya’ya karşı İngiltere’yi müttefik olarak kazanma çabasıydı, ancak ada fiilen İngiliz yönetimine ve kontrolüne geçti.

Sonuç olarak 1914’te I. Dünya Savaşı sırasında İngiltere, zaten fiilen işgal ettiği ve yönettiği Kıbrıs’ı resmen de ilhak etti.

Ve biz hâlâ Osmanlı’nın çöküş döneminde, Abdülhamit’in ünlü “denge politikası” dolayısıyla yaptığı hatayı ödüyoruz! Bu konuda daha ayrıntılı bilgi almak için güvenilir ve iyi bir kaynak arayanlara: “İngiltere Dışişleri Bakanlığı Belgelerine Göre Osmanlı Padişahı Abdülhamit 48 Saat İçinde Kıbrısı İngilizlere Nasıl Kiraladı”

Ekim 1978, Cilt 42 – Sayı 168 Belleten
https://share.google/ wL1O8zSmHQ964SRbm

Emre Kongar’ın 23.10.2025 tarihli CUMHURİYET gazetesi,”Abdülhamit Kıbrıs’ı nasıl kaybetti?” başlıklı yazısından