Minyatür Sanatı Nedir?
Küçücük alanlara işlenen incecik resimlerin karşılığı olan minyatür sanatı, bizler tarafından Osmanlı’nın varlığıyla tanınmaktadır. Biz her ne kadar bu sanatı kendi tarihimizle ilişkilendirsek de, minyatür tarihçesi ile çok eski dönemlere dokunan bir sanat dalıdır. Minyatür ne demektir? Minyatürün özellikleri ve çeşitleri nelerdir? ve daha fazla soruya cevap bulabileceğiniz içeriğimiz başlıyor! Işıklandırma ve gölgelendirme kaygısı güdülmeden, ana hatlarıyla şekillendirilen, renkli ve çok küçük el çizimi resimlere “minyatür” adı verilir. Osmanlıda bu sanatın sanatçısına verilen isim ise bir dönem “Nakkaş” olarak kullanıldı. Yine bir farklı dönemde de bu sanatı yapan kişiye musavvir adı verilmiştir.
Minyatür Sanatı Ne Demek?
Minyatürün tanımı en kısa şekilde “küçük resim yapma sanatı” olarak açıklanabilir. Minyatür kelimesinin sözlük anlamı ve kökeni çok yakından ilişkilidir. Eski çağlarda bu sanatı yapanların sıkça kullandığı kırmızı oksit boyasının adı Latince kaynaklarında “Minium” olarak geçmektedir. Bu sanatın kelime kökeni bu kelimeden gelmektedir. Bazıları bu sanata “kitap resmi” adını da vermektedir.
Minyatür kelimesinin anlamı
Bu sanat en temelde süs sanatı olarak başlamıştır. Dünyanın farklı coğrafyalarında yazılan kitapların ilk harflerinde ve sayfa aralarında yapılan süslemeler, yavaşça şekillenmiş ve daha da küçülerek minyatür sanatının temellerini oluşturmuştur. Bu sanat zamanla yaygınlaşmıştır. Görsel sanatlar arasında çok kıymetli bir yere sahip olan minyatür sanatı, sadece kitaplara uygulanmamıştır. Minyatür sanatının çok önceleri farklı yüzeylere de uygulandığı gözlemlenmiştir. Minyatürcülük kağıt gibi yumuşak zeminlere yapıldığı gibi fildişi gibi sert ve oymacılık usulüyle çizilen yüzeylere de uygulanmıştır. Farklı denemelerle oluşan minyatür çizim örnekleri sayıca çok fazladır.
Bu sanatın icrası için genellikle sulu boya türevleri tercih edilmiştir. Buna ek olarak boyanın tutuculuğu ve kalitesi için de zaman zaman toz formundaki resim zemin kaplamaları çizim alanına uygulanmıştır. Çok ince detayları çizebilmek ve gerekli olduğu zaman düzeltmeler yapabilmek için bu sanatı yapanlar yavru kedilerin tüylerinden ürettikleri özel kalemleri kullanmışlardır. (Samur tüyü de olabilir.) Çizim esnasında bazı minyatürler kök boya ile yapılmıştır. Bu çok zorlu ve emek isteyen bir boyama çeşididir.
Minyatür Nerelerde Kullanıldı?
Kitaplar bu sanatın en çok kullanıldığı alanlardır. Minyatür çeşitleri gereğince bu sanat yine farklı yerlerde de kullanılmıştır. Hastalık, acı, aşk, bilim, kainat ve hiciv gibi imgeler özellikle Türk minyatürlerinde çokça işlenen konulardandır.
Minyatür Sanatının Tarihçesi
Dünyadaki ilk minyatürün M.Ö 2. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülmektedir. Daha sonra minyatür sanatının tarihi üzerinde birçok farklı milletin etkisi olmuştur. Yunanlar, Bizanslılar ve Romalılar bunların en önde çıkanlarıdır. Minyatürün tarihi evreleri arasında tekrar canlanmasına ve dünyaya tanıtılmasına vesile olan millet ise Türklerdir. Osmanlı minyatürleri bir dönemin büyük sanat değerleri olarak kabul edilmiştir.
Minyatür sanatının tarihi
Avrupalı batı kaynaklarına göre batılı ülkelerde minyatür sanatı 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Minyatürcülük sanatının gelişimi 12. yüzyıla kadar farklı çabalarla sürdürülmüş, bu dönemde minyatürlerin çizim kuralları hakkında ciddi değişimler yaşanmıştır. Dini ve ilgili yazılı içerikle birebir alakalı çizimlerin yapılması zorunlu kılınmıştır. Minyatürün tarihi hakkında söyleyebileceklerimiz arasında 17. yüzyıl döneminin etkileri de bulunuyor. Bu dönemde minyatürün çizildiği kağıt ve zeminlerde değişim olmuş, insanlar fildişi zeminlere ağırlık vermiştir. Görsel sanatların alt dallarından olan minyatürün gelişimi açısından önemsiz gibi görünen ancak sanat tarihi bakımından kıymetli bir detaydır.
Avrupa batı minyatürü
Minyatürün batılı kaynaklardaki gelişimi Türk toplumlarındaki gelişimle paralel olarak ilerlemiştir. Selçuklular bu sanata çok büyük yatırımlar yapmışlardır. Minyatürcülük denince akla gelen devletlerden biri olan Selçuklular, gelecek nesiller için de güzel eserler bırakmışlardır. Kuvvetli İran ilişkileri nedeniyle Türk minyatürleri İran kalemlerine de yansımıştır ve bir dönem boyunca İranlılar tarafından geliştirilmiştir.
Osmanlı minyatürleri
Osmanlı minyatür sanatı tarihi açısından çok önemli değişimlere imza atmış bir devlettir. Osmanlı minyatürleri halen eğitim metodu olarak çeşitli kaynaklarda kullanılmaktadır. Osmanlı minyatürleri 19. yüzyıla kadar geleneksel olarak sürdürülmüş bir sanat dalı olarak direnmiştir. Osmanlı’da Nakkaşbaşı makamının oluşmasına neden olabilecek kadar kıymetli bir devlet sanatıdır. Bundan sonra yüksek zümrenin ilgilendiği, ince bir hobi olarak sanatsal varlığını korumaya devam etmiştir.
Not: Osmanlı minyatürleri olarak bilinen minik çizimler eski Osmanlı çağında nakış ve tasvir kelimeleriyle açıklanıyordu. Minyatür kelimesi pek yaygın değildi. Minyatürün özellikleri batı ile neredeyse aynıydı, (doğu minyatürünün farklılıkları da vardı.) ancak Osmanlı’daki adı farklıydı.
Günümüzde Minyatürcülük Ne Durumda?
21. yüzyılda minyatürcülük ölmüş diyemeyiz ancak unutulmaya yüz tutmuştur diyebiliriz. Minyatür çizerken kullanılan malzemeler zor bulunduğu ve sanat genç nesillerce tanınmadığı için günümüzde minyatürcülük ne yazık ki gerileyen bir süreç izlemektedir. Minyatüre başlamak isterseniz bu sanatın anlatıldığı kitapları ve ansiklopedileri tespit ederek bu yolculuğa başlayabilirsiniz. Minyatürler çizmek için kullanılan eşyalar ise ülkemizde bazı satıcılar tarafından satılmaktadır. Tezhip ve minyatür malzemeleri adı altında satış yapan kurumları tercih edebilirsiniz.
Minyatür Sanatının Özellikleri
Minyatürlerin Özellikleri
Minyatür sanatının özellikleri nelerdir? sorusunun cevabı madde madde şu şekildedir:
Türk Minyatürü, Batı minyatürü ve doğu minyatürü gibi etnik gruplara ayrılabilir.
Göze hitap ettiği kadar düşünceye de hitap eden bir sanattır. Düşünce gücü önemlidir.
Minyatürün ilk çıkışı Mısırlılara dayandırılsa da henüz tarih bilimi bu konuyu aydınlatamadı.
Minyatürcülük ayrıntıcılık sanatıdır ancak bu ayrıntıların işlenmesinde realizme önem verilmez.
Soyut çizimler yapılabilir ve çizim kenarlarına işlemeler çizilebilir.
Durumlar resmedilebilir.
Minyatüre bakılarak sanatçının hakkında en temel bilgiler edinilebilir. Aynı şekilde eski çağlarda çizilmiş bir minyatür bizlere o dönemle alakalı bilgiler vermektedir. Tarih biliminin en önemli veri kaynaklarından bir tanesidir.
Ünlü Minyatür Sanatçıları ve En Önemli Eserleri
İran ve çeşitli Avrupa ülkelerinde de çok kıymetli minyatür sanatçıları bulunmaktadır. Bu başlık altında sizlere sadece Türk sanatçıları sunuyoruz. Modern minyatür sanatçılarına ulaşmak için sosyal medyada ufak bir arama yapmanız yeterlidir.
Levni (Abdülcelil Çelebi)
II. Mustafa ve III. Ahmet dönemlerinin en kıymetli minyatür sanatçısıdır. Osmanlı minyatürüne çok büyük incelikler kazandırmıştır. Birçok farklı eseriyle, birçok farklı kaynakta yer almaktadır. Asıl mesleği portre ressamlığıdır.
Refail
I. Abdülhamid dönemine kadar çizimleriyle gelen ünlü bir sanatçıdır. Minyatür sanatçıları arasında ilklere imza atan isimlerden bir tanesidir. Çizdiği minyatürleri sonraki zamanlarda daha büyük zeminlere yansıtıyor olması onu bu sanat dalında ayrıcalıklı kılmıştır.
