ORGANİZE İŞLER – EKONOMİNİN KARA DELİKLERİ – SÖZLEŞME OYUNLARI * 1915ÇANAKKALE Köprüsü açıldı: Yapımı, maliyeti, işletmecileri

Naci Kaptan – 18 mart 2022

---

Yerli ve Milli olduğu yalanını her zaman söyleyen iktidar hükümeti 1915ÇANAKKALE Köprü geçişini yine Euro’ya endeksledi. Çanakkale Köprüsü geçiş ücretinin 15 euro+KDV olarak belirlenmesi tepki çekerken, Türk lirası olarak otomobil başına 200 TL alınacak. Çanakkale Boğazında araç taşımacılığı yapan feribotların günlük taşıdığı ortalama araç sayısının 12 bin civarında olduğu biliniyor.  2033 yılına kadar özel şirketin işleteceği köprüye, günlük 45 bin araç geçiş garantisi verilmesi de tartışma konusu oldu.

Bu durumda Erdoğan tarafından yapımcı firmalara verilen 45 bin araç garantisi diğer köprülerde ve havalimanlarında olduğu gibi çok fazladır. Bu durumda her bir gün için 34-35 bin araç için hazine bizden topladığı vergilerden 16 sene 2 ay boyunca her bir gün için ortalama olarak köprüden geçmeyen 34.500 adet araç başına 15 euro+KDV ödeyecektir.

Çanakkale Köprüsü’nü inşa eden ve işletecek firmaya günlük 45 bin, yıllık 16,5 milyon yolcu garantisi verilmesine karşın köprüyü yıllık 3,5 milyon aracın kullanması bekleniyor. 13 milyon araç için aradaki fark devlet hazinesinden işletmeci firmaya ödenecek. Bu şartlar altında 1915Çanakkale Köprüsü ekonomi için çok büyük kara delik olacaktır. Bu hesaplama bir soygun düzenidir.

Yaklaşık 15 saat boyunca sürekli araç geçtiği varsayıldığında; saatte 3 bin araç, dakikada ise 50 araç yapıyor. Yani, garanti edilen günlük 45 bin araç geçişi için köprüden her saniye araç geçmesi gerekiyor.

2019 yılı verilerine göre, Çanakkale’nin iki yakası arasında feribotla geçen araç sayısı günlük 12 bin 431. Bu hesaba göre, Çanakkale Köprüsü’nden günlük 45 bin araç geçmesi çok düşük ihtimal olarak görülüyor.

ÇANAKKALE FERİBOT ÜCRETLERİ NE KADAR?
Çanakkale’de Avrupa ile Asya kıtaları arasında çalışan feribotlardan, araca göre farklı ücret alınırken, araçtaki yetişkin yolculardan kişi başı 6,5 TL alınıyor. Feribot seferlerinde ‘günübirlik’ yani çift yönlü otomobil geçiş ücretleri şöyle:

Çanakkale-Kilitbahir: 95 TL
Çanakkale-Eceabat: 107 TL
Gelibolu-Lapseki: 107 TL

---

SÖZLEŞME OYUNU
Sosyal medya hesabından paylaşımda bulunan CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, ”AK Parti’nin Çanakkale Köprüsü’ndeki vurgunu” başlığıyla milyarlarca liralık vurgunu kaynak ‘CİMER’ diyerek tek tek sıraladı. “Görevli şirkete yapılacak garanti ödeme tutarlarının bir sözleşme oyunuyla 395 milyon 847 bin Euro artırıldığını tespit ettik” diyen Yavuzyılmaz, paylaşımında şu ifadelere yer verdi:

“Sözleşmeye göre; köprünün resmi işletme süresi: 10 yıl 8 ay 12 gün. Köprünün hedeflenen açılış tarihi: 16 Eylül 2023. Köprünün fiili açılış tarihi: 18 Mart 2022. Bu durumda köprünün kamuya devir tarihinin 30 Kasım 2032 olması gerekirken uygulama sözleşmesindeki bir madde oyunuyla, köprünün kamuya devri için sözleşme süresi sonu olarak 28 Mayıs 2034 tarihi belirlendiği için köprünün fiili açılış tarihi öne çekildiği halde, kamuya devir tarihi öne çekilmiyor!”

Böylece işletme süresinin 10 yıl 8 ay 12 günden 12 yıl 2 ay 10 güne uzatılmış olduğunu belirten Deniz Yavuzyılmaz, fazladan oluşan kamu zararını şöyle hesapladı:

“Uzatılan işletme süresi: 1 yıl 5 ay 28 gün (543gün)
Araç geçiş ücreti: 15 Euro+KDV
Araç geçiş garantisi: 45bin adet/gün
Kamu zararı: 395 milyon 847 bin Euro
Güncel kurla: 6 milyar 480 milyon 15 bin 390 TL”

Naci Kaptan – 19 Mart 2022

---

İhale Tarihi 26/01/2017
Uygulama Sözleşmesi
İmza Tarihi 21/03/2017
Uygulama Sözleşmesi
Yürürlük Tarihi 16/03/2018
Sözleşme Süresi 16 Yıl 2 Ay 12 Gün
Toplam Yatırım Tutarı 10.354.576.201,85 Türk Lirası (2016)

---

1915Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu Projesi, Malkara ile Çanakkale arasında 1915Çanakkale Köprüsü’nü de içeren 89 kilometre otoyol ve 12 kilometre bağlantı yolundan oluşmaktadır. Proje, 324 kilometrelik Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Savaştepe Otoyolu Projesi’nin bir parçasıdır.

Proje, Malkara yerleşiminin güneyinden, Şarköy’ün batısından geçtikten sonra güneybatıya yönelerek Evreşe’nin doğusundan Gelibolu Yarımadası’na ulaşmaktadır. Gelibolu’nun kuzeyinden geçerek ilerleyen otoyol, Avrupa’da Sütlüce köyü ve Asya’da Lapseki arasında yer alan 1915Çanakkale Köprüsü ile Asya yakasına geçerek Umurbey beldesi bölgesine ulaşmaktadır.

Proje Finansmanı
1915Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu Projesi için 10 farklı ülkeden 25 finansal kuruluşun taraf olduğu kredi sözleşmeleri 16 Mart 2018 tarihinde imzalanmış, 2018 Mart ayında Proje’ye 2,265 milyar EUR tutarında beş yılı geri ödemesiz olmak üzere toplam 15 yıl vadeli kredi sağlanmıştır. Kredinin yüzde 70’lik kısmı 19 yabancı banka ve finans kuruluşu, yüzde 30’luk kısmı ise Türk bankaları tarafından sağlanmıştır.

Uluslararası proje finansman standartlarında yapılandırılan kredi paketi, Export Credit Agency (ECA) ve İslami finansman yöntemlerini de içeren 8 farklı kredi diliminden oluşmaktadır. Koreli ihracat kredi destek kuruluşları KEXIM ve KSURE, 1 milyar EUR tutarındaki nakit kredi ve garanti destekleri ile Türkiye’deki bir proje için bugüne kadar tahsis edilen en büyük kredi paketi ile finansmanda yer alırken, Danimarka ihracat kredi destek kuruluşu EKF ve İslam Kalkınma Bankası’na bağlı İhracat Kredisi ve Yatırımların Sigortası Kuruluşu ICIEC de finansmanda yer almıştır.

https://www.1915canakkale.com

---

Çanakkale Köprüsü açıldı: Yapımı, maliyeti, işletmecileri

İstanbul – BİA Haber Merkezi – 18 Mart 2022, Cuma

---

Türkiye’nin mega projeleri arasında yer alan dünyanın en uzun orta açıklıklı 1915 Çanakkale Köprüsü’nün açılışını bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan gerçekleştirdi. Erdoğan, “Otomobil geçişleri ile alakalı fiyatı, 200 lira olarak belirledik” dedi.

---

1915 Çanakkale Köprüsü, 18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi’nin 107. yıl dönümünde AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıldı.  “Dünyanın en uzun orta açıklıklı köprüsü” unvanına sahip 4 bin 608 metre uzunluğundaki köprünün açılışında konuşan Erdoğan, “Otomobil geçişleri ile alakalı fiyatı, 200 lira olarak belirledik” dedi.

Köprü geçişlerinde ilk hafta ücretsiz olacak.

İnşaatı 5 yıl süren köprünün 2 bin 23 metre uzunluğundaki orta açıklığı bu alanda bir dünya rekoru. Üçer şeritli köprünün toplam uzunluğu ise 4 bin 608 metre. Köprünün kuleleri de 318 metre yüksekliğinde.

Köprünün 2 bin 23 metrelik orta açıklığı Cumhuriyet’in 100’üncü kuruluş yıldönümünü, 318 metrelik çelik kuleleri de Çanakkale Deniz Zaferi’nin kazanıldığı 18 Mart 1915’i sembolize ediyor. Kırmızı-beyaz renge sahip kulelerin Türkiye bayrağını temsil ettiği proje, 334 metreye ulaşan kule yüksekliğiyle dünyanın en yüksek kulelerine sahip asma köprüsü unvanına sahip.

Yapımı 5 yıl sürdü

Gelibolu’ya bağlı Sütlüce ile Lapseki ilçesindeki Şekerkaya mevkisi arasına yapılan 1915 Çanakkale Köprüsü’nün temeli, 18 Mart 2017’de, Çanakkale Savaşı’nın 102. yıldönümünde atılmıştı.

Köprünün ve devamında Çanakkale-Malkara arasındaki 101 kilometrelik otoyol ve bağlantı yolunun 16 Eylül 2023’te bitmesi ve cumhuriyetin ilanının 100. yılında açılması planlanıyordu. Ancak proje planlanandan bir yıl önce bitince, açılışın ilk aşamada yine 18 Mart 2022’de yapılmasına karar verildi.

Çanakkale Boğazı’nda kıtalar ilk kez bağlandı

Asya ile Avrupa kıtalarını Çanakkale Boğazı’nda ilk kez birbirine bağlayan 1915 Çanakkale Köprüsü’nün yapımında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü görevlilerinin yanı sıra yaklaşık 5 bin 100 personel ve 740 iş makinesi çalıştı.

Proje kapsamında köprünün yanı sıra iki yaklaşım viyadüğü, dört betonarme viyadük, altı alt geçit köprüsü, 38 üst geçit köprüsü, beş köprü, 43 alt geçit, 115 çeşitli boyutlarda menfez, 12 kavşak (devlet yolu üzerindeki kavşaklar dahil), dört otoyol hizmet tesisi, iki bakım işletme merkezi ve altı ücret toplama istasyonu inşa edildi.

Çanakkale Savaşı kahramanlarından Seyit Onbaşı’nın sırtında taşıdığı top mermisini sembolize eden, 4 kulenin de tepesinde yer alacak, her biri 75 ton ağırlığında ve 20,5 metre yüksekliğindeki 4 top mermisi figürünün montajı ise sürüyor.

Ayrıca, Malkara-Çanakkale Otoyolu ve 1915 Çanakkale Köprüsü ile Marmara ve Ege bölgelerindeki limanlar, demir yolu ve hava ulaşım sistemlerinin kara yolu ulaşım projeleriyle entegrasyonu sağlanacak, bu bölgelerde ekonomik gelişime ve sanayinin ihtiyaç duyduğu dengeli bir planlama ve yapılanmanın oluşturulmasına imkan sunulacak.

Yap-işlet-devret modeliyle yapıldı

Köprü, yap-işlet-devlet modeliyle “Daelim-Limak-SK E&C-Yapı Merkezi Türk-Kore Ortak Girişimi” tarafından inşa edildi.

NOT: Yap-İşlet-Devret modeli, kamu için yapılan altyapı yatırım veya hizmetinin finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanması; proje bitiminde de sözleşmede belirlenen süre içinde bu hizmet bedelinin işletme gelirleriyle geri ödenmesi esasına dayanıyor.

Karayolları Genel Müdürlüğü, 1915 Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu Projesi’nde benimsenen Kamu Özel Sektör İşbirliği modeli çerçevesinde Türkiyeli ve Koreli firmaların oluşturduğu bir konsorsiyumu görevlendirdi. Konsorsiyum ortaklarının projeye münhasır kurduğu ortak girişim şirketine Çanakkale Otoyol Köprüsü İnşaat Yatırım İşletme A.Ş. adı verildi.

Görevli şirketin ortakları Türkiye’den Limak ve Yapı Merkezi ile Güney Kore merkezli DL E&C ve SK ecoplant firmaları oldu.

NOT: Limak Holding, son dönemde devletten Çanakkale Köprüsü ve Çanakkale Otoyolu, İstanbul Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı’nın bazı pistlerinin yapımı ve yenilenmesi, bazı baraj ve hidroelektrik santraller ile Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı ihalelerini almıştı.

Projenin maliyeti

17 Şubat’ta yaptığı açıklamada Erdoğan, projenin maliyetiyle ilgili de “Projenin inşasını 2 milyar 545 milyon Euro yatırım tutarıyla tamamladık” açıklaması yaptı. Limak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Özdemir ise bir gazeteye verdiği röportajda maliyetin 3,1 milyar Euro’yu geçtiğini açıkladı.

Aynı haberde Yapı Merkezi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu da proje için devletten hiçbir ödeme yapılmadığını; köprü ve otoyolların 11 yıl boyunca konsorsiyum tarafından işletileceğini yani geçiş ücretlerini kendilerinin alacaklarını, 11 yıl sonra devlete devredileceğini söyledi.

Ücretler ve garantiler

Köprünün geçiş ücreti için 15 Euro daha önce dile getirilse de henüz resmen açıklanmadı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, hafta başında “Yatırım miktarı var. Her yıl olan işletme maliyeti ve finans maliyeti var. Bunu vatandaşımıza yansıtırken en uygun şekilde yansıtacağız. Cumartesi günü en az yük getirecek bedeli açıklayacağız. Sayın Cumhurbaşkanı resmi açılışla bunu da açıklayacaktır” dedi.

Eğer beklendiği gibi 15 Euro olarak açıklanırsa, bugünkü kurlar üzerinden köprü geçiş ücreti yaklaşık 250 lira olacak.

Yap-işlet-devret modeliyle konsorsiyumla Karayolları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan sözleşmede, köprüden yıllık geçiş için hazine garantisi verilen araç sayısı 16 milyon 425 olarak belirlendi. Bu da günlük 45 bin araç yapıyor.

Bu sayının altında araç geçişi olursa, geçiş ücreti ile eksik kalan araç sayısı çarpılacak ve bu para garanti kapsamında Hazine’den alınacak.

Geçiş garantisini sağlamak mümkün mü?

CHP Altyapı ve Enerji Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, Çanakkale Boğazı’ndan feribotla geçiş yapan araç sayısının günlük 10 binin altında olduğunu söylüyor. Çanakkale Boğazı’nda feribot seferleri yapan GESTAŞ firmasının Covid-19 salgını öncesi, 2019 verilerine göre de tüm hatlarda (sadece Çanakkale Boğazı geçişleri değil) günlük feribotla araç geçiş sayısı 12 bin 500’e yakın.

Pandemiyle başlayan seyahat kısıtlamalarının kalkması sonrası araç geçiş sayılarına dair güncel veriler henüz kamuoyuyla paylaşılmadı. Ancak Hazine’den ödeme yapılmaması için bu sayının günlük 45 bine ulaşması, yani en az üç katı kadar artması gerekiyor.

Hükümet kanadı reddediyor

Cumhurbaşkanı Erdoğan ise hem bu duruma dikkat çekti hem de “devletin kasasından bir kuruş çıkmayacağını” söylüyor:

“Diyorlar ki e fiyatlar?.. Yüklenici firmaların kendi imkanlarıyla bütün bu yatırımı yapıp ondan sonra da yaptığımız ihaleyle bedelini devlet olarak biz kendilerine ödüyoruz. Devletin kasasından bir kuruş çıkmıyor. Geçen vatandaş bedelini ödüyor, açık mı var? Açığı da devlet o yüklenici firmaya ödüyor.”

---

https://bianet.org/bianet/kent/259279-canakkale-koprusu-acildi-yapimi-maliyeti-isletmecileri