Rusya-Ukrayna savaşı Türkiye ekonomisini nasıl etkiler?
Tarımdan enerjiye, turizmden inşaata…
Ukrayna ve Rusya Türkiye’nin en çok ticaret hacmi olan iki ülkesiydi.
Hikmet Adal – 24 Şubat 2022, Perşembe
İstanbul – BİA Haber Merkezi
Rusya-Ukrayna yaşanan kriz bugün itibariye fiili bir savaşa dönüştü. Savaş sadece Ukrayna ve Rusya arasında değil, batılı devletler de dolaylı yoldan buna müdahil.
Neredeyse tüm ülkelerden peş peşe Rusya’ya yaptırım açıklamaları geliyor. Bunların siyasi ve ekonomik sonuçları olacağı ise garanti. En fazla etkilenecek ülkelerin başında da Türkiye var. Türkiye’nin uygulayacağı politika turizmden ticarete, sanayiden tarıma kadar birçok ekonomik alana etki edecek.
TÜİK’in verilerine göre Türkiye’nin Rusya’yla olan ticaret hacmi yıllık 34,7 milyar dolar. Ukrayna’yla ise yine yıllık 7,4 milyar dolar seviyesinde. Her iki ülkeyi de düşünürsek 42,1 milyar dolarlık bir haciz söz konusu.
Rusya, Türkiye’nin en fazla ithalat ve ihracat yaptığı ülkelerin başında yer alıyor.
Başta narenciye, taze üzüm ve domates olmak üzere yaş meyve sebze ürünleri, makina, kara taşıt ve aksamları ile giyim eşyası ve aksesuarları Türkiye’nin başlıca ihraç ürünlerini oluştururken petrol, doğalgaz, taşkömürü, demir-çelik ürünleri, işlenmemiş alüminyum ve muhtelif tahıl ürünleri Rusya’dan ithal edilen mallar arasında.
En büyük etki tarım ürünlerinin fiyatlarına olabilir
Hatta Rusya’nın en büyük tarım ürünleri ithalatçısı Türkiye. Türkiye’nin 2021’de Rusya’dan yaptığı toplam tarım ürünleri ithalatı 4,3 milyar dolar.
Türkiye’nin en çok ithal ettiği tarım ürünüyse buğday. 2021’de 1,8 milyar dolar tutarında, 6,7 milyon ton buğday ithal etmiş durumda. Ancak Türkiye’nin buğday ithal ettiği tek ülke Rusya değil. İkinci sırada Ukrayna var.
Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye buğday ithalatının yüzde 64,6’sını Rusya’dan, yüzde 13,4’ü ise Ukrayna’dan yapıyor. Bu nedenle iki ülke arasındaki savaşın ithalatta olumsuz bir etki yaratması başta ekmek fiyatları olmak üzere gıda fiyatları olumsuz etkilenecek.
Ayrıca Rusya ve Ukrayna’dan ayçiçek yağı ithalatında da Türkiye ilk sırada. Türkiye ayçiçeği ithalatının yüzde 65,5’i Rusya’dan, yüzde 4,2’si Ukrayna’dan sağlıyor.
Türkiye enerjide Rusya’ya bağımlı
Türkiye, enerji alanında da en çok Rusya’dan ithalat yapıyor. Rusya’dan gelen doğalgazla ısınıyor, elektrik üretiyor, sanayisini çalıştırıyor.
Verilere göre Türkiye 2020’de 48,1 milyar metreküp doğalgaz tüketti. Bunun da yüzde 33,6’sını da Rusya’dan aldı. Türkiye’nin doğalgaz aldığı diğer ülkeler Azerbaycan’ın payı yüzde 24, İran’ın payı da yüzde 11,1 seviyesinde. Nijerya ve Cezayir’den de LNG alınıyor.
Türkiye’nin Rusya’yla 1997 ve 1998 tarihli iki doğalgaz anlaşması var. Anlaşmalardan birinin süresi 2025’e kadar geçerli. Ancak diğeri 2021’in sonu itibariyle bitmiş durumda.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez geçtiğimiz Kasım’da yeni anlaşma için Rusya’yla prensipte anlaşıldığını duyurmasına rağmen anlaşmanın sağlandığına dair resmi bir açıklama yapılmamıştı.
Rusya 2015’teki uçak krizinde Türkiye’ye verdiği gazda kesintiye gitmemişti ancak Ukrayna işgalinde durumun ne olacağı belirsiz. Ayrıca mevcut kriz hali hazırda zaten pahalı olan doğalgaz fiyatlarını her geçen gün yukarıya taşıyor.
Öte yandan iki ülke arasındaki çatışma petrol fiyatlarına da etki ediyor. Petrolün varili 2014’ten buya en yüksek seviye olan 100 doların üzerine çıktı. Bu petrolde tamamen dışa bağımlı olan Türkiye’nin aynı petrolü daha pahalıya alması ve cari açığının büyümesi demek.
Turistsiz bir sezon mu?
Koronavirüs sonrası 2021 turizm için bir toparlanma sinyaliydi. Yaklaşık 30 milyon turist geldi, 24,5 milyar dolar gelir bıraktı.
Gelen turistlerin 4 milyon 656 bini Rus, 2 milyon 55 bin de Ukraynalıydı. İkisi Türkiye’ye en çok turist gönderen ülke. Rusya ve Ukrayna’dan gelen turist sayısı toplam turist sayısının yüzde 23’ünü oluşturuyor.
Bir başka deyişle Türkiye, iki ülke vatandaşları için en cazip ülkelerin başında.
Türkiye 2022 için toplamda 35 milyon turist ve 35 milyar dolar gelir bekliyordu. İşgalin, savaş ekonomisinin ve yaptırımların Türkiye’ye gelecek turist sayısını da etkileyeceği muhakkak.
Oteller, turizm esnafı, çalışanlar ilk başta bu krizden etkilenecek olanlar. Ayrıca Türkiye’nin cari açığının kapanmasına büyük ölçüde etki eden bu sektör yeni bir krizi tetikleyebilir.
SİHA’lar motorsuz kalabilir
Türkiye ürettiği silahlı ve insansız hava araçlarında (İHA/SİHA) Ukrayna menşeli Ivchenko Progress ve Motor Sich’in birlikte ürettiği AI-322F motorunu kullanıyor.
Bugün itibariyle Türkiye’den SİHA satın alan ülke sayısı 13. Türkiye’nin savunma ve havacılık sektörünün ihracatı 2019’da 2,74 milyar dolardı.
Türkiye’nin Ukrayna’ya yaptığı ihracatın sektörel dağılımında savunma sanayinin büyük bir payı var. Bunda SİHA ve İHA’ların katkısı büyük. Ukrayna’dan gelecek motorların aksaması savunma sanayi için kriz yaratabilir.
İnşaat sektörü
Türkiye ile Rusya arasındaki yatırımlardaki en büyük kalemlerden birisi de inşaat sektörü. Türkiyeli müteahhitlerin 67 ülkede 384 projeyle 29,3 milyar dolarlık yeni iş hacmi var.
En fazla proje de Rusya’da. Türkiyeli müteahhitler sadece 2021’de Rusya’da 11,2 milyar dolar değerinde iş yaptı. Yani tek başına iş hacminin yüzde 38.
Bu rakam Ukrayna’da ise 1.6 milyar dolardı. Müteahhitlerin Ukrayna’da üstlendiği projeler de günden güne artıyordu. Yaptırımlar ve Türkiye’nin belirleyeceği politika inşaat sektörünü de etkileyecektir.
Bunlara ek olarak Rus kamu şirketi Atomstroyexport, Türkiye’de Akkuyu Nükleer Enerji Santrali’nin yapımını üstlenmiş durumda. Proje Rusya’ya bedelsiz olarak ihale edilirken maliyetinin 20 milyar doları geçmesi bekleniyor.
