Örtülü ödenek nedir, son 15 senede nasıl arttı?
euronews • Son güncelleme: 13/02/2022
Türkiye’de muhalefet partileri örtülü ödenek kullanımının Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) iktidarında giderek arttığını ve suiistimal edildiğini savunuyor. Peki, örtülü ödenek nedir? Son 15-20 yılda örtülü ödenek bütçesi ne kadar arttı? Örtülü ödeneğin merkezi bütçenin gider ve gelirleri içindeki payı kaç? Bu oran yıllar içinde nasıl değişti?
Örtülü ödenek 2013 tarihli Kamu Mali Yönetimimi ve Kontrol Kanunu’nun 24. maddesinde şöyle tarif ediliyor: “Örtülü ödenek; kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri, Devletin millî güvenliği ve yüksek menfaatleri ile Devlet itibarının gerekleri, siyasi, sosyal ve kültürel amaçlar ve olağanüstü hizmetlerle ilgili Devlet ve Hükümet icapları için kullanılmak üzere Cumhurbaşkanlığı bütçesine konulan ödenektir.” Bu maddeye göre “kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle verilen görevlerin gerektirdiği istihbarat hizmetlerini yürüten diğer kamu idarelerinin bütçelerine de örtülü ödenek” konulabiliyor
Şahsi ve siyasi amaçla kullanılamaz
Örtülü ödeneğin kullanılması konusunda kanun cumhurbaşkanına tam yetki veriyor. Buna göre “Cumhurbaşkanlığı ve diğer ilgili idare bütçelerinde yer alan örtülü ödeneklerin kullanılma yeri, giderin kimin tarafından yapılacağı, hesapların tutulma ve kapatılma yöntemi, gideri yapanın değişmesi halinde yeni yetkiliye hangi belgelerin aktarılacağı Cumhurbaşkanı tarafından” belirleniyor. Örtülü ödeneklere ilişkin giderler Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen esaslara göre gerçekleştiriliyor ve ödeniyor.
Örtülü ödenek yıllar içinde nasıl yükseldi?
Örtülü ödeneğin her yıl ne kadar olduğu ise sır değil; tam tersine Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın internet sitesinde yayımlanan bütçe dökümlerinde bu bilgi yer alıyor. Bütçedeki karşılığı ise “Gizli Hizmet Giderleri”. Kanunun 24 üncü maddesinde belirtilen iş ve hizmetlerle ilgili giderler, Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununun gerektirdiği giderler ve gizli haber alma giderleri bütçede “Gizli Hizmet Giderleri” olarak gösteriliyor.
2006 ve 2015’te örtülü ödenek artışı dikkat çekici
2005 yılında örtülü ödenek bütçesi 155 milyon 99 bin TL idi. 2015’ten sonra örtülü ödenek 2014, 2016 ve 2018 ve 2020 yılları haricinde hep artış gösterdi. 2006 en fazla artışın yaşandığı yıllardan birisi oldu. Örtülü ödenek 2006’da önceki yıla göre yüzde 110 artarak 327,4 milyona çıktı. 2011’de 951 milyonu geçen örtülü ödenek bütçesi 2012’de bir milyar 175 milyonu aştı. 2014’te 1 milyar 78 milyon lira olan örtülü ödenek giderleri 2015’te yüzde 65 artışla bir milyar 773 milyonu geçti. 2019 yılında 2 milyar 73 milyona ulaşarak iki milyar barajını aşan örtülü ödenek 2021 yılında 2 milyar 714 milyon lirayı aştı.
Buna göre örtülü ödenek 2005-2021 yıllarını kapsayan son 16 senede yüzde bin 640 arttığını gösteriyor. Ancak enflasyon ve döviz kurları dikkate alındığında bu artıştan ziyade örtülü ödeneğin merkezi bütçenin gider ve gelirlerindeki payına ve bunun yıllar içindeki değişimine bakmak daha anlamlı bir karşılaştırma oluyor.
Bütçe giderleri içindeki payı ne kadar?
Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri-Harcamaları 2005 yılında 159 milyar 686 milyon idi. Buna göre örtülü ödeneğin bu harcamalar içindeki payı 2005 yılında binde 0,98 idi. Ancak bu oran 2006’da binde 1,83’e; 2007’de binde 2,13’e çıkarken 2010 yılında binde 2,39 oldu. 2011 senesinde bu oran binde 3,02’e kadar çıktı. 2014’te binde 3,24’ü gören bu oran 2015’te ise binde 3,5’i geçti. Örtülü ödeneğin Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri-Harcamalardaki payı 2018’de binde 2,07’ye düşerken 2021 yılında bu oran binde 1,7 oldu.
Örtülü ödeneğin genel yönetim bütçe giderleri içindeki payına da bakmak mümkün. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı sitesinde 2021 verileri henüz tamamlanmış değil ve 2011’den önceki yıllar görünmüyor. Genel bütçe giderleri içinde örtülü ödeneğin 2020 yılındaki payı binde 1,22 idi.
Örtülü ödeneğin merkezi yönetim bütçesi gelirlerine oranı 2005 yılında binde 1,02 idi. Bu oran 2015 yılında binde 3,67’ye kadar çıktı. 2021 yılında ise binde 1,93 oldu. Yani örtülü ödeneğin bütçe gelirlerine oranı son 16 senede yüzde 89 artış gösterdi.
https://tr.euronews.com/2022/02/13/ortulu-odenek-nedir-son-15-senede-nas-l-artt
