Prof. Dr. İsa Eşme kitabına Yarım Kalan Aydınlanma Atılımı Köy Enstitüleri (İKÜ Yayını, 2021) adını vermiş. Kitabın, yıllar alan bir çabayla yazıldığı, iki çağrışımlı adından da belli:

Köy Enstitüleri yarım kalan bir aydınlanma atılımıdır.  Tamamlanmalıdır!

Her iyi şey gibi dünya eğitim tarihine önemli bir atılım olarak geçen Köy Enstitüleri, işlevini ancak altı yedi yıl yerine getirebilmiştir.

Kendi çıkarını her şeyin üstünde tutan kent zenginleri, sömürgen toprak sahipleri, düşünce yoksunu politikacılar, işbirlikçi emperyalistler, dar kafalı bürokratlar, köy çocuklarına çağdaşlığın yolunu açan bu kurumları kapattırmakta gecikmemişlerdir.

İSA EŞME

Enstitüler ilköğretmen okuluna çevrilse de enstitü ruhuyla yetişmenin izi üzerlerinde kalmıştır. İsa Eşme, yaşamı boyunca o ruhla sürdürmüştür üretkenliğini.

Göl İlköğretmen Okulu’nu bitirdikten sonra İstanbul İlköğretmen Okulu Resim Semineri’ne katılan Eşme, öğrenimini İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu ile İstanbul Üniversitesi’nde tamamlayarak 1970 yılında fizik öğretmeni olmuş, bitirdiği Kastamonu Göl İlköğretmen Okulu’nda, Bursa Eğitim Enstitüsü’nde öğretmenlik yapmış, daha sonra üniversiteye geçerek “katıhal fiziği” alanında 1983’te doktor, 1989’da doçent, 1995’te profesör unvanlarını almıştır.

Daha sonra da Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi’nde öğretim üyesi ve dekan yardımcısı, Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kurucu Dekanı, YÖK üyesi ve YÖK başkan vekili görevlerinde bulunmuştur.

Köy Enstitüsü ruhuyla yetişen, dur durak bilmez, yeter ki ortamını bulsun, karşısına çıkan en yüce dağları aşar, varmak istediği yere ulaşır. Eşme o soydan bir bilim insanı olduğundan, kalemi hiçbir zaman elinden düşürmemiş, “Cumhuriyete Borcumuz Var, Yılmadan Yorulmadan Çalışmalıyız” diyerek eğitim dünyamızı kitaplarla donatmıştır.

YARIM KALAN…

Eşme Köy Enstitüleri kitabını, bilimsel verilerin ışığında “Yarım Kalan Bir Aydınlanma Atılımı”nın tamamlanması amacıyla yazmıştır. Köy Enstitüsünde yetişen öğrencilerde, başlanan işi yarıda bırakmamak, geceyi gündüze katarak “tüm”e varmaya çabalamak temel ilkedir. Eşme, kitaplarını, düşünceyi sağlam verilerle beslediği tümevarımcı bir yöntemle yazdığının bilincindedir.

O nedenle Köy Enstitüleri üzerine yazan İsmail Hakkı Tonguç, Süleyman Edip Balkır, Fay Kirby, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Talip Apaydın, Pakize Türkoğlu, Hürrem Arman, Engin Tonguç, Niyazi Altunya, Mustafa Gazalcı gibi yazarların daha çok anılardan, izlenimlerden, araştırmalardan oluşan kitapları Eşme’nin temel kaynağı olmuş, böylece bu birikimlerden geniş ölçüde yararlanarak düşünsel yanı ağır basan bir kitap daha katmıştır eğitim tarihimize…

KENT ENSTİTÜLERİ

Köy Enstitüleri eğitim tarihinin en parlak dönemidir. Canlandırılmak istense bile ülkemizde neredeyse köy kalmadı, nereye kurulacak bu eğitim anıtları?..

Yine de Eşme, savunduklarını ortada bırakmıyor. “Kent Enstitüleri” kavramını ortaya atıp Köy Enstitülerine benzer kurumların oluşmasında arayışlara da giriyor: Maltepe Üniversitesi dekanıyken bu yolda çalışmalar yapıldığını bir dipnotta açıklıyor:

“Daha önce Prof. Dr. Adil Türkoğlu tarafından gündeme getirilen ‘Kent Enstitüleri’ düşüncesi, 17-20 Nisan 2003’te dekanlık görevini yürüttüğüm Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi tarafından gerçekleştirilen bir çalıştayda ele alınmıştır.”

https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/adnan-binyazar/koy-enstituleri-1889698