Clement Clarke Moore’un 1823’deki “A Visit From St. Nicholas” adlı şiirindeki noel baba tasviri ve 1881 yılında karikatürist Thomas Nest’in noel babayı bu şekilde çizmesi ile ortaya çıkan imaj daha sonra yayılıp günümüze kadar gelmiş.
ST. NICHOLAS (“Santa Claus)’dan NOEL BABAYA
Niko Efendi, nasıl Noel Baba oldu?
Olayların içinden
Güngör Uras
guras@milliyet.com.tr
Niko Efendi, 245 yılında bugünkü Fethiye kasabasının ötesindeki Patara şehrinde doğdu.O yılların en önemli devletlerinden Likya’nın başkenti “Xanthos”ta (bugünkü Kinik’te) eğitim gördü.
Hıristiyanlar arasındaki geleneğe uyarak Kudüs’e gidip döndü.
Myra (bugünkü Demre) şehrine yerleşti. 326 yılında da burada öldü.
Niko Efendi din adamı değildi, ama papazlar onu Myra piskoposu olarak seçince Niko Efendi “St. Nicholas” olarak adlandırılmaya başlandı.
Fethiye’de yaşayan Piskopos St. Nicholas yaşamı boyunca yaptığı iyiliklerle insanları mutlu kıldı.Demre’yi kıtlıktan, gemicileri kazalardan, masum insanları kötülüklerden kurtardı.
St. Nicholas ölünce denize yarım saat uzaklıkta olan “Kale” bucağının yakınındaki tiyatronun bulunduğu yere gömüldü.St. Nicholas’ın lahdinin, bu kilisenin içindeki lahit olduğuna inanılır.St. Nicholas’ın ünü ölümünden sonra da yaşadı.
Likya’ya gelen denizciler bir gelenek oluşturdu.
Lahdin üzerinden dökülen şarap St. Nicholas’ın kemiklerini ıslattıktan sonra, mezarın altından süzülürken şişelere konuldu.
Bu şarabın her derde deva olduğuna, gemicileri kazadan koruduğuna inanıldı.
1087 yılında Cenevizli korsanlar lahidi açtı. St. Nicholas’ın kemiklerini İtalya’ya taşıdı.
Bari’de adına inşa edilen bir lahit, ziyaretgah haline getirildi.
St. Nicholas’ın namı bu tarihten sonra Batı’da da yayılmaya başladı.
Adına çok sayıda kilise inşa edildi.
Hediye Roma adeti
Romalıların ve Kuzeylilerin kışa girerken çocuklara hediye dağıtma adeti 6 Aralık St. Nicholas günü ile bütünleşti.
Hıristiyan dünyasında 6 Aralık günü hem St. Nicholas’ı anma hem hediye dağıtma günü haline geldi.
Daha sonraları bu adet, 24 Aralık Noel gününe çekildi.
17. yüzyılda Amerika’ya göç eden Hollandalılar sevgili azizleri St. Nicholas’la ilgili inançları ve adetleri de Amerika’ya taşıdı.
Hollanda dilinde “Saint Nicholas’ın ismi “Sinterklaas” diye yuvarlayarak söylenir.
Amerika’ya göç eden Hollandalıların bu söyleyişleri zamanla “Santa Claus” halini aldı.
Coca-Cola reklamı
İyi de, bizim Fethiyeli St. Nicholas nasıl oldu da “Kürklere büründü ve de Rengeyiklerinin çektiği kar kızaklarıyla dolaşmaya başladı?”
Malum bizim Niko Efendi, Patara ve Kudüs sıcağı dışında bir iklim ile hele hele kar ile tanışmamıştı?
Noel Baba imajı, mitolojik tanrı, Norveçli Vodan’ın imajıdır.
Noel Baba da Vodan gibi beyaz favorili, beyaz atıyla dünyanın etrafında uçabilen kutsal bir kişi halinde anlatılmaya başlanmıştır.
Bülent Can’ın Toplum ve Tarih dergisinin 1997 Aralık sayısında yayımlanan yazısında verdiği bilgiye göre Noel Baba’nın 8 rengeyiği tarafından çekilen uçan araba imajı William Gilley’in bir çocuk şiirinden kaynaklanır.
Şimdilerde yaygın biçimde kullanılan Noel Baba çiziminin yaratıcısı ise İsveçli Haddon Sundblom isminde bir ressamdır.
Coca Cola firması için çalışan Sundblom, daha önce farklı biçimde resmedilen Noel Baba’yı 1931 yılında sempatik bir ihtiyar olarak çizdi.
Coca Cola renklerini simgeleyen beyaz şeritli kırmızı elbiseler giydirdi.
Kışın tüketilmeyen ve de içerdiği “koko” maddesi nedeniyle çocuklara içirilmeyen Coca Cola’nın soğuk aylarda da tüketilmesinde ve çocukların içeceği haline getirilmesinde uzun süre yayınlanan Noel Baba’lı reklamın büyük yardımı oldu.
Bu reklam ile sadece Coca Cola değil, Noel Baba imajı da dünya çocuklarınca benimsendi.
MİLLİYET – 23 Aralık 2012
NOEL BABA TÜRKİYE ‘de
Yılmaz ÖZDİL
yozdil@hurriyet.com.tr
Noel Baba
Fıkra’yı müftü yazdı.
Kıssadan hisse’sini biz yazalım.
*
Aslında…
Dolaptan girdi.
Buzdolabından!
*
Hıristiyan filan diyorlar ama, Papa dahil, kimsenin umurunda değildi. Taaa ki, 1930’a kadar… Amerikan zekası Coca Cola, günde 9 milyon şişe satıyor, ne yapsak da daha fazla satsak diye kafa yoruyordu. Şirin bi reklam figürü yaratıp, çocukların ilgisini çekmeye karar verdiler.
*
Dönemin en yetenekli illüstratörü Haddon Sundblom’la anlaştılar. Amerikan Sanat Akademisi mezunu Sundblom, göçmen bi ailenin çocuğuydu, babası Finlandiyalı, annesi İsveçli’ydi.
*
Popüler kültürde yeri olmayan, o güne kadar sadece 1863 senesinde, o da sadece bir kez, siyah-beyaz resmedilen hayali kişilik Aziz Nikolas’ı aldı, ak saçlı, ak sakallı, koca göbekli, tonton dedeye çevirdi. Dini tınıdan kurtulmak için, Aziz’i, yani Saint’i attı, kulağa daha arkadaşça geliyor diyerek, Santa dedi, Santa Claus yaptı. Dünya çapında en çok reklam yatırımı yapılan renklere, Coca Cola’nın kırmızı-beyaz-siyah renklerine boyadı, bilekleri beyaz tüylü kırmızı cüppe, beyaz ponponlu kırmızı kukuleta, siyah kemer ve siyah çizme giydirdi. Kendisi İskandinav kökenli ya… Geyikleri ilave etti, çocuksu düşleri gıdıklamak için, bindirdi kızağa, uçurdu.
*
Coca Cola da satışta uçtu… Gazeteler, dergiler, duvarlar, panolar, el ilanları, her taraf bu sevimli reklam figürüyle donatıldı. Hollywood üstüne atladı, aynı tip’le filmler çevrildi. Ardından icat edilen televizyon derken, popüler kültürün ayrılmaz parçası haline geldi.
*
Kıssadan hisse’ye gelince…
*
Noel Baba, kırmızı-beyaz, Coca Cola gibi, aynı zamanda Türk bayrağı renkleri.
*
Ve, bugün, günde 1 milyar 700 milyon şişe satan Amerikan zekâsı Coca Cola’nın zirvesinde, bir Türk evladı… Zekâsıyla, Amerika’da Amerikalıların önüne geçen Muhtar Kent oturuyor.
*
Müftü hâlâ kapıda.
Bacayı kolluyor.
Ki, yılbaşı gecesi ev ev dolaşmak
için sesten 3 bin kat hızla uçması
gereken şerefsiz içeri sızmasın.
HÜRRİYET
30 Aralık 2011
