YARBAY/ ALBAY MUSTAFA KEMAL’İN TARİH SAHNESİNE
ÇIKTIĞI PIRILTILI ZAFER 18 MART DENİZ SAVAŞLARI
18 Mart Deniz Savaşı
Çanakkale Savaşı deniz harekâtları, I. Dünya Savaşı’nda İtilaf Devletleri’nin Birleşik Filo ile savunmada kalan Osmanlı İmparatorluğu kara topçusu arasında 19 Şubat 1915’ten 18 Mart 1915’e kadar Çanakkale Boğazı’nda yapılan bir dizi deniz savaşıdır.
Birleşik Filo’nun Çanakkale Boğazı’na karşı yaptığı 18 Mart tarihli en geniş kapsamlı saldırı, harekâtın son bölümüdür ve birçok kaynakta 18 Mart Deniz Savaşı olarak geçmektedir.
İtilaf Devletleri: Birleşik Filosu
Saldırı gücü için Amiral Carden’in Akdeniz filosu güçlü savaş gemileriyle desteklendi. Böylece Çanakkale Boğazı’nı zorlamak için Birleşik Filo oluşturuldu. Amiral Carden 11 Ocak tarihli raporunda 12 muharebe gemisi, üçü ağır olmak üzere 6 kruvazör, 16 muhrip, 12 mayın tarayıcı, 6 denizaltı ve çeşitli sınır gemiler gerekeceğini bildirmişti. İstediği bu gemilere ilaveten emrine yeni hizmete girmiş olan Queen Elizabeth ile Irresistible zırhlıları da verilecektir.
Fransız Hükûmeti tarafından, harekât için Amiral Guépratte komutasında dördü zırhlı, dördü denizaltı olmak üzere 26 parçalık bir filo tahsis edileceği bildirildi. Churchill de Birleşik Krallık gemilerini Amiral Carden komutası altına girmek üzere bölgeye hareket ettirmiştir. Bu şekliyle filoda orta ve ağır çapta 316 namlu bulunmaktadır.
Asker sıkıntısı nedeniyle harekât başlangıçta sadece deniz kuvvetlerine dayanmaktayken, Şubat başında, kraliyet denizcilerine destek olmak üzere 29. Britanya Tümeni de Mısır’da eğitim görmekte olan Avustralya ve Yeni Zelanda birliklerine katıldı. Savaşın o aşamasında, bu kara birliklerinin Boğaz’da değil İstanbul’un işgalinde kullanılması öngörülmekteydi.
Amiral Carden komutasındaki 100’e yakın büyük küçük gemiden oluşan müttefik donanması 19 Şubat’ta harekete geçti. Esasında müttefikler Boğazı kolayca geçeceklerini ümit ediyorlardı. Churchill’e göre İngiliz donanması Boğaz’da görününce Türkler topları bırakıp kaçacaktı. Hatta o kadar emindiler ki İngiliz Cook Seyahat Şirketi İstanbul’a tur bile organize etmişti.
12 zırhlı savaş gemisi tarafından Çanakkale Boğazı’nın Anadolu ve Rumeli yakalarındaki giriş istihkâmları bombardıman edildi. 25 Şubat’a kadar havaların kötü gitmesi sebebiyle saldırıya ara verildi. O gün yeniden giriş istihkâmları topa tutuldu ve Seddülbahir ve Kumkale’deki tabyalarımız susturuldu.
25 Şubat-18 Mart tarihleri arasında mayın tarama ve Boğaz’ın orta bölümündeki seyyar ve sabit bataryaların susturulması için mücadele ettiler. Bu dönemde 4 Mart’ta Seddülbahir ve Kumkale’ye birkaç yüz asker çıkarılarak buradaki topların tamamen tahrip edilmesi amaçlandı. Ancak karada bekleyen Türk askerinin şiddetli mukabelesi üzerine zayiat vererek gemilere alındılar. Özellikle Seddülbahir’e çıkan düşman askerlerini karşılayan müfrezenin içinde bulunan Bigalı Mehmet Çavuş’un kahramanlığı ve savaşın başında Türk askerinin cesaret ve kahramanlığı çok etkili olmuştur.
8 Mart 1915 sabahı Nusret mayın gemisi, Çanakkale Deniz Harekâtı’nın gidişatını önemli ölçüde etkileyen bir mayın döküş harekâtı gerçekleştirmiştir. Müttefik Filo’nun 19 Şubat 1915 tarihinden itibaren Çanakkale Boğazı içerisinde gerçekleştirdiği harekâtlarda; gemilerin, kıyı topçu ateşinden etkilenmemek amacıyla özellikle Erenköy Koyu’na yöneldikleri obüs bataryaları tarafından gözlenmiş ve bunun sonucunda bu koyda bir mayın hattının kurulması kararlaştırılmıştır.
Donanma Komutanlığının talimatı üzerine, 2 Mart 1915 tarihinde Selanik mayın gemisi tarafından İstanbul’dan getirilen 26 adet karbonit mayın, gerektiğinde taktik bir engel olarak kullanılmak üzere saklanmıştır. Hafif sisli ve yağışlı 8 Mart sabahı 05.00’te Yüzbaşı Hakkı Bey’in komutasında Nara’dan avara eden Nusret, Anadolu kıyısını izleyerek seyre başlamış ve mayın hatlarından emniyetle geçerek saat 07.00’de planlanan noktaya varmıştır.
Saat 07.10’dan itibaren geri dönüşe geçilirken güvertesinde bulunan ve her biri 80 kg patlayıcıya sahip 26 adet mayını, kıyıya paralel olarak poyraz-lodos hattında ve aralarında yüzer metre olacak şekilde deniz seviyesinin 4,5 metre altına dökmüştür. Bacasından mümkün olduğunca az duman çıkartmak için önlem alan Nusret, hiçbir Müttefik gemisi tarafından tespit edilmeden saat 08.00’de Çanakkale önlerine demirlemiştir.
Saat 10.00’a kadar süren sis ve yağmur, geminin Çanakkale Boğazı girişinde bulunan düşman karakol gemileri tarafından görülmesini engellemiştir. Mayın Grup Komutanı Yüzbaşı Nazmi Bey’in rehberlik yaptığı bu harekât sırasında gemide dört Alman personel de bulunmuştur. Bu personel, teknik konularda gemi personeline yardımcı olmuş ancak harekâtın tüm sorumluluğu geminin Türk personeli üzerinde olmuştur.
15 Mart 1915 tarihinde İtilaf Donanması komuta kademesinde önemli bir değişiklik meydana gelmiş, yoğun çalışma temposu nedeniyle sağlık sorunları yaşayan Amiral Carden görevini yardımcısı Amiral de Robeck’e bırakmıştır. Amiral Carden, Deniz Bakanı Winston Churchill ile yaptığı görüşmede Çanakkale Boğazı’nın yalnızca denizden yapılacak bir saldırı ile zorlanması konusunda hemfikir olmuştur. İtilaf Donanması’nın 18 Mart 1915 sabahı başlayan saldırısı sonucunda; Nusret mayın gemisinin 8 Mart sabahı Erenköy Koyu’nda 26 mayınla oluşturduğu mayın hattı en önemli rolü oynamıştır.
Yapılan gözlemlerin sonucunda gemilerin manevra yaptığı bölgede ve Boğaz’ı kapatan 10 hattaki toplam 377 mayından farklı olarak kıyıya paralel olarak dökülen 11’inci mayın hattına çarpan Bouvet zırhlısı çok kısa bir sürede, Irresistible ve Ocean zırhlıları günün sonunda batmıştır. Yine bu hattaki mayınlardan birine çarparak ağır yaralanan Inflexible zırhlısı savaş dışı kalmış ve güçlükle Bozcaada’ya varmıştır. Ayrıca Gaulois, Suffren ve Agamemnon zırhlıları da tabya ve bataryaların etkili ateşi sonucunda ağır hasar almıştır.
Amiral Sackville Hamilton Carden Amiral John Michael de Robeck
15 Mart’ta Amiral Carden rahatsızlığını beyan ederek görevden affını istedi ve 16 Mart’ta Amiral De Robeck komutanlığa getirildi. İngiliz hükümetinin bir an önce sonuca gidilmesi yönünde baskıları üzerine 18 Mart’ta son ve kat’i hücuma karar verildi.
Türk tarafında ise bu tarihe kadar cesaret ve inatla fevkalade bir mukavemet yapılmaktaydı. Silah gücü bakımından kıyas kabul edilmeyecek derecede zayıf olunduğu bilinmesine rağmen bütün imkânlar seferber edilerek karşı konulmaktaydı.
18 Mart günü düşman, içinde Queen Elizabeth gibi en son model gemilerin de bulunduğu 18 zırhlıdaki büyük çapta 316 topuyla, bizim kıymet ve kudretçe daha zayıf özelliklere sahip büyük çaplı sadece 73 topumuza karşı saldırıya geçti. Bu bir çeşit yüzer kalelerle sabit kalelerin savaşı olacaktı. Askeri otoriteler yüzer kalelere şans vermekteydi.
Saat 11’de başlayan savaş, akşam 18’e kadar devam etti ve düşmanın üç zırhlısının batması, üçünün havuza alınacak derecede hasar görmesiyle kuvvetinin üçte birini kaybetmiş bir halde geri çekilmesiyle sonuçlandı.
7/8 Mart’ta Nusret tarafından dökülüp düşmanın fark edemediği ve 18 Mart’ta düşmanın iki zırhlısını batıran mayınlar da savaşın sonucuna büyük ölçüde tesir etmişti.
Savaşın sonunda bizim toplam 3 subay, 22 er şehidimize ve 2 subay, 59 er yaralımıza, kullanılamayacak derecede hasar görmüş birkaç topumuza karşılık, düşmanın 3 zırhlısı, büyük küçük 70-80 topu ve bu zırhlılardan sadece Fransız Bouvet zırhlısının 600’ün üstünde mürettebatı zayi edilmişti. Düşmanın 5 zırhlısı esaslı derecede ağır maddi zarar ve insan kaybıyla saf dışı kalmış, diğer gemilerinin tamamı da az çok zarar görmüş, bir hayli torpido, muhrip batırılmış veya yaralanmıştı.
Çanakkale Deniz Savaşına katılmış olan
müttefik donanma savaş gemileri listesi
İNGİLİZ – Kraliyet Donanması savaş gemileri
Uçak gemileri;
Ark Royal
HMS Ben-my-Chree: 11 Ocak 1917’de Topçu yüzbaşı Mustafa
Ertuğrul tarafından Antalya açıklarında batırılmıştır.
Zırhlılar;
Queen Elizabeth: General Sir Ian Hamilton’un
sancak gemisi olarak görev yaptı.
Kruvazörler;
Indefatigable / Indomitable / Amethyst / Bacchante / Blenheim / Chatham / Cornwall / Dartmouth / Doris / Dublin / Edgar / Endymion / Europa / Euryalus / Grafton / Heroic / Kent / Minerva / Phaeton / Sapphire / Talbot / Theseus /
Inflexible: 18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Deniz
Harekâtları sırasında mayına çarparak hasar gördü.
Dreadnought* öncesi zırhlılar
Agamemnon / Albion / Canopus / Cornwallis / Exmouth / Glory / Hibernia / Implacable / London / Lord Nelson / Magnificent / Mars / Prince George / Prince of Wales / Queen / Russell / Swiftsure / Venerable / Vengeance
Goliath: Muavenet-i Milliye Muhribi tarafından batırıldı.
Irresistible: 18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Deniz Harekâtları sırasında mayına çarparak battı.
Ocean: 18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Deniz Harekâtları sırasında mayına çarparak battı.
Triumph: 25 Mayıs 1915 tarihinde Alman U-21 denizaltısı tarafından torpillenerek batırıldı.
Majestic: 27 Mart 1915 tarihinde Alman U-21 denizaltısı tarafından torpillenerek batırıldı.
(* Dreadnought) 20. yüzyılın başlarında servise konan, daha önce yapılanlardan daha büyük ve daha hızlı, büyük kalibreli güçlü toplarla donatılmış bir savaş gemisi türü.
DD HMS Foxhound (H 69)
Muhripler;
Arno / Beagle / Bulldog / Chelmer / Colne / Foxhound / Grampus / Grasshopper / Hussar / Jed / Kennet / Louis / Lydiard / Mosquito / Partridge / Pincher / Racoon / Rattlesnake / Renard / Ribble / Scorpion / Scourge / Usk / Wear / Wolverine
* Monitorlar;
Abercrombie / Earl of Peterborough / Havelock / Humber / Raglan / Roberts / Sir Thomas Picton / M33
* Monitör adı verilen gemiler yüksek hızları olmayan ve güçlendirilmiş zırhı bulunmayan, sığ sularda hareket edebilen ve küçük tekne yapısına göre büyük topları olan gemi tipidir.
Askerî yatlar
Anemone / Aster / Heliotrope / Honeysuckle / Jonquil (İngiliz 9. Kolordusu karargahı olarak görev yaptı.)
Denizaltılar;
B6 / B11 / E2 / E7 / E11 / E14 / E15 / E20
Diğer; Triad / Egmont / Canning (balon gemisi) / Hector (balon gemisi) /
Manica (balon gemisi)
Belirsiz; Beryl / Levant
Fransız savaş gemileri
Zırhlılar;
Charlemagne / Gaulois / Henri IV / Saint Louis / Suffren
Bouvet (18 Mart’ta mayına çarparak battı.)
Masséna (Kasım 1915’te Seddülbahir açıklarında batırıldı.)
French cruiser Jeanne d’Arc
