Moskova Camii
AYRANI YOK İÇMEYE…..
YURT DIŞINDA YAPTIRILAN CAMİLER
Naci Kaptan – 27.10.2024
Diyanet tarafından yurt dışında Toplam 103 cami yapıldı
Aralık ayının son günlerinde 2024 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi, TBMM’de kabul edildi. 2024 yılı için Diyanet İşleri Başkanlığı’na ayrılan bütçe 91.824.805.000 TL oldu.
Diyanet İşleri Başkanlığı, 1924 yılından bu yana yaklaşık 100 yıldır Türkiye Cumhuriyeti’nde dini hizmetleri koordine eden ve ülkenin modern tarihindeki laiklik tartışmaları nedeniyle de kamuoyundaki tartışmalarda hiç eksik olmayan bir kurum. Ama bu kurum son yıllarda en çok bütçesiyle gündemde. Geçtiğimiz aylarda Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yurt dışında yaptırdığı caminin maliyeti, kullanılan lüks makam araçları, aydınlatma giderleri ve Başkanlık bünyesinde istihdam edilen personel sayısı gibi konular medyada geniş yer bulmuştu.
Genç işsizlik oranının yüzde 26,1’e yükseldiği, geçim sıkıntısı nedeniyle yaşamına son vermeye çalışanların sayısının son altı yılda beş kat arttığı Türkiye’de, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın harcamaları dudak uçuklattı. Diyanet, Rusya, ABD, İngiltere, Kırgızistan ve Cibuti’deki camiler için toplam 500 milyon dolar harcadı. Yalnızca, ABD’nin Başkenti Washington’da inşa edilen Amerika Diyanet Merkezi için kurumun kasasından 100 milyon dolar çıktı.
Sayıştayın, “Denetlenmesi gerekir” tespitine karşın denetim dışı bırakılan Diyanet Vakfı, 2021 yılı faaliyet raporunu açıkladı. Rapor, 2020 yılında 1 milyar TL’si bağışlardan olmak üzere toplam 1,2 milyar TL gelir elde eden vakfın harcamalarına ayna tuttu.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın girişimiyle 1975 yılında kurulan Türkiye Diyanet Vakfı (TDV), bugüne kadar farklı büyüklük ve kapasitelerde yurt dışında 103 cami yaptırdı. Cami inşaat faaliyetlerini ise Türkiye Diyanet Vakfı kuruluşu olan ve sermayesinin yüzde 99,45’ini Türkiye Diyanet Vakfı’nın oluşturduğu KOMAŞ adlı şirket üstlenmiş vaziyette.
“Diyanet İşleri Başkanlığı’nın faaliyetlerine destek olmak, din hizmetlerinin daha geniş kitlelere ulaştırılması ve dini hizmetlerde görev alacak neslin yetiştirilmesi” amacıyla kurulduğu belirtilen TDV’nin internet sitesinde yer alan bilgilere göre, son dönemde yurt dışında 22 cami açıldı, Suriye’de 270 caminin onarımı sağlandı.
Türkiye’de bin şubesi olan ve dünyanın 145 ülkesinde faaliyet gösteren bir sivil toplum kuruluşu olan TDV, Türkiye’de ve yurt dışında yaptırdığı camilerin yanı sıra eğitim alanında, insani krizlerin yaşandığı bölgelerde ve su kuyularının yapımı gibi alanlarda da projeler yürütüyor.
2017 yılında TDV’nin daha çok bağışlardan oluşan toplam geliri 914 milyon TL iken giderleri 798 milyon TL oldu.
Orta Asya’nın en büyük camisi
Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı tarafından Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te yaptırılan, Bişkek Cumhuriyet Merkez İmam Serahsi Camii, Eylül 2018’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla açıldı. Bu caminin Orta Asya’nın en büyük camisi olduğu belirtiliyor. 2012 yılında yapımına başlanan ve 20 bin kişiyi barındırabilen bir ibadet alanına sahip caminin yapım maliyeti, 35 milyon doları buldu.
Erdoğan, caminin açılışı sırasında yaptığı konuşmada, “Camimiz ve külliyesi, Anadolu ve Orta Asya arasında geçmişte varolan din, dil, tarih, kültür ve muhabbetin inşallah yeniden yeşermesine vesile olacaktır. Büyük emeklerle altı yılda ortaya çıkan bu eser Türk halkından Kırgız halkına bir hediye olarak asırlarca Orta Asya’nın kalbinde baki kalacaktır” açıklamasında bulundu.
Yapım maliyeti 170 milyon dolar olan cami Rusya’da
Zemin ısıtmalı camilere toplam 500 milyon dolar
Türkiye’de, geçim sıkıntısı nedeniyle yaşamına son vermeye çalışanların sayısı 2013 yılından bugüne altı kat artarken Diyanet İşleri Başkanlığı, yurtdışındaki camiler için 500 milyon dolar harcadı. Moskova’da 170 milyon dolar maliyetle inşa edilen caminin su ile zemin ısıtma sistemine sahip olduğu öğrenildi.
Türkiye Diyanet Vakfı’nın “Camiler Hamilik Dosyası” adındaki raporunda, vakfın cami inşaatı alanında Diyanet İşleri Başkanlığı ile işbirliği yaptığı vurgulanıyor. Raporda Türk Cumhuriyetleri ile başlanan yurt dışı cami faaliyetlerinin, Kırım, Kafkasya, Balkanlar, Afrika, Asya Pasifik ve Güney Amerika ile sürdüğü, bugün ise “ezan sesine hasret Müslümanlar için ABD, İngiltere, Rusya, Haiti, Belarus gibi ülkelerde sevgi mekânları camiler inşa edildiği” ifade ediliyor.
Vakfın bu raporunda ve diğer kamuoyuna açık belgelerinde yer alan cami yapım maliyetleri aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi derlendiğinde, yapım maliyeti en yüksek caminin 170 milyon dolar ile Rusya’da inşa edildiği görülüyor. Bu camilerin toplam maliyeti ise 493 milyon dolara ulaşıyor.
6 cami için yarım milyar lira
Diyanet’e bağlı TDV’nin yurtdışındaki cami inşaatları için harcadığı para milyarlarca liraya ulaştı. TDV, Arnavutluk, Makedonya, Bosna Hersek, Kırgızistan, Kosova ve Rusya’da yapacağı toplam altı cami için yarım milyar liradan fazla parayı gözden çıkarıyor. KKTC, Arnavutluk, Cibuti ve Kırgızistan’daki cami inşaatları için 353,5 milyon TL harcanırken Rusya’da yapımı devam eden Karaçay Çerkesya için 26 milyon avro harcama öngörülüyor.
