Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey
Mehmed Kemal Bey bundan 101 yıl önce, mütareke döneminde savaş suçlusu olarak yargılandı ve 10 Nisan 1919’da idam edildi. İtilaf Devletleri ve azınlık kesimin yargı sürecine tesiri, hızla verilen ölüm cezası bütün vatanseverleri içten yaraladı. Kemal Bey’in ölümü, İstiklal Harbinin uyanışında büyük bir adım olacaktı..
Mehmed Kemal Bey (ö. 10 Nisan 1919), I. Dünya Savaşı’nın son yıllarında Yozgat mutasarrıfı ve Boğazlıyan kaymakamı olan Osmanlı bürokratı. Ermeni Kırımı’nı işleyenlerden biri olarak yargılandı ve idama mahkûm edildi.
I. Dünya Savaşı’nda Rus hükûmeti ile ilişkili Ermeni ahaliden kurulu çeteler Türk nüfusa karşı saldırı ve katliamlar yaptılar. İktidardaki İttihat ve Terakki Fırkası, ilçede bulunan tüm Ermenilerin Suriye’ye sevk edilmesini mülkî amir olarak Kaymakam Kemal Bey’e emretti. Kemal Bey de bu kararı uyguladı.
Birinci Dünya Savaşı’nın son yıllarında Kemal Bey Yozgat mutasarrıfı ve Boğazlıyan kaymakamı olur. Savaş başladığı andan itibaren bölgedeki Ermeniler, işgalci Ruslarla işbirliği yaparak Türk köylerinde kıyım yapar. Bunun üzerine iktidardaki İttihat ve Terakki Fırkası, kazada bulunan tüm Ermenilerin Suriye’ye sevk edilmesini mülkî amir olarak Kaymakam Kemal Bey’e emreder. O da bu kararı uygular. Ancak, bir süre sonra aldığı bu karardan ötürü Kaymakam Kemal Bey yargılanır. Kurulan Kürd Mustafa Paşa Divan-ı Harbi’nde, kış gününde vatandaşları can ve mal kaybına uğrattığı, ayaklarına süngüler bağlayarak ölüme terk ettiği iddialarıyla suçlanır.
Osmanlı Devleti’nin savaşta yenilmesinden sonra İttihat ve Terakki Fırkası dağıldı ve Hürriyet ve İtilaf Fırkası iktidara geldi. Yeni hükûmet İttihat ve Terakki Fırkası ile bağlantılı bürokratları görevden alıp yerlerinde kendine yakın bürokratları getirdi. Kaymakam Kemal Bey tehcir sırasında Ermeni ahalinin ölümünden sorumlu tutularak yargılandı.
Suçlanmasının işgalci devletlerin baskısı olmuştur. Kurulan Âliye Divan-ı Harb-i Örfi’de, “kış gününde vatandaşları can ve mal kaybına uğrattığı, ayaklarına süngüler bağlayarak ölüme terk ettiği” iddialarıyla suçlandı. O ise, “Ben aldığım emri yerine getirdim. Sürgün edilenlere insanî şekilde davrandım. Süngü bağlamadım. Vicdan azabı duymuyorum. Kimsenin ölümü için emir vermedim.” diyerek suçlamalara karşı çıktı. Yargılama sonucunda, mahkeme idamına karar verdi.
Dönemin padişahı Vahdettin idam kararını ülkede olaylar çıkabileceğini gerekçe göstererek onaylamaz ve dönemin şeyhülislamından fetva ister. Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi’nin verdiği fetva ile infaz, 10 Nisan 1919’da İstanbul Beyazıt Meydanı’nda yapıldı.
Kaymakam Kemal Bey’in son sözleri ‘‘Sizlere yemin ederim ki, ben masumum, son sözüm bugün de budur, yarın da budur. Ecnebi devletlere yaranmak için beni asıyorlar. Eğer adalet buna diyorlarsa kahrolsun böyle adalet! Çocuklarımı asil Türk milletine emanet ediyorum” olmuştu.
Fakat Kemal Bey’in ölümü milletin uyanışında büyük bir adım olmuştu. Cenazesine katılan binlerce kişi İtilaf Devletleri ile antlaşmanın mümkün olmayacağına ve tek çarenin bir İstiklal Harbi olduğuna inanmışlardı. Bundan bir ay sonra İzmir’in işgal edilmesi, böyle düşünen insanların sayısını gittikçe arttıracaktı.
TBMM 14 Ekim 1922’de Kemal Bey’i, Şehîd-i Millî ilân etmiştir. Kaymakam Kemal Bey’i saygı ve rahmetle anıyoruz.
