Müdafa i Hukuk Cemiyetlerinin
hepsi İstanbul dışında kurulmuştu
Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’ni imzalayarak İtilaf Devletleri’ne teslim olması üzerine Osmanlı Türkiye’sinin çeşitli kent ve kasabalarında oluşturulan ve Millî Mücadele’nin ilk örgütsel çekirdeğini oluşturan sivil kuruluşlara verilen ad.
Cemiyetin amacı, “Osmanlı vatanının bütünlüğünü, Saltanat ve Hilâfetin makamı ile Millî bağımsızlığın korunmasında Kuvâ-yi Milliye’yi etkin ve İrâde-i Milliye’yi hâkim kılmak” olarak belirlendi. Bu birleşik teşkilat, Türk Kurtuluş Savaşı’nın sonuna kadar Türkiye’deki ana siyasi güç haline geldi.
Özellikle İzmir’in İşgali sonrasında Osmanlı halkı arasında derin tepkilerle hız kazandı. Bunun sonucunda Türkiye’nin farklı bölgelerinde aynı anda birkaç yurtsever cemiyet kuruldu.Osmanlı hükûmetine muhalif olan eski İttihat ve Terakki Fırkası üyelerinin yanı sıra milliyetçi askerler ve aydınlar bu cemiyetlerde etkindi ve seslerini protesto, miting ve yayıncılık gibi barışçı yöntemlerle duymak için mücadele ediyorlardı.
4 Eylül 1919’da toplanan Sivas Kongresi’nde tüm müdâfaa-i hukuk örgütleri Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti şemsiyesi altında bir araya getirildi. Cemiyetin amacı, “Osmanlı vatanının bütünlüğünü, Saltanat ve Hilâfetin makamı ile Millî bağımsızlığın korunmasında Kuvâ-yi Milliye’yi etkin ve İrâde-i Milliye’yi hâkim kılmak” olarak belirlendi.
Dernekler ve kuruluş Yerleri:
( Konumları veya ana grup bileşenleri parantez içinde listelenmiştir)
1-Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti (Doğu Anadolu)
2-İzmir Müdâfaa-i Hukuku Osmaniye Cemiyeti (İzmir)
3-İstihlası Vatan Cemiyeti (Manisa)
4-Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti (Doğu Trakya)
5-Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye Cemiyeti (Trabzon)
6-Kilikyalılar Cemiyeti (Adana-Mersin)
7-Hareket-i Milliye ve Redd-i İlhak Teşkilatları (İzmir)
8-Adana Vilayeti Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti (Adana)
9-Kozan Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti (Kozan)
10-Anadolu Kadınları Müdâfaa-i Vatan Cemiyeti (kadın teşkilatı) (1 )
İstanbul’da kurulan Milli varlığa ve Anadolu’daki milli harekete düşman cemiyetler :
1-Kürt Teali Cemiyeti
2-İngiliz Muhipler Cemiyeti
3-Teali-i İslam Cemiyeti
4-Hürriyet ve İtilaf Fırkası
5-Wilson Prensipleri Cemiyeti
6-Kürt Teali Cemiyeti
7-Mavri Mira Cemiyeti
8-Teali-i İslam Cemiyeti (Eski Cemiyet-i Müderrisin)
9-Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti
10-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası
11-Nigehban Cemiyet-i Askeriyesi
12-Osmanlı İla-yi Vatan Cemiyeti (2 )
( *)Anadolu İhtilali Kitap Açıklaması : Mondros mütarekesinden Lozan anlaşmasına, yani Osmanlı İmparatorluğunun çöküşünden yeni Türkiye Cumhuriyetinin doğuşuna kadar süren bir devrenin olaylarının gerçek yüzünü günümüze kazandıran Sabahattin Selek, Bu belgesel eserini; resmi kayıt ve yayınlar, arşiv ve belgeler arasından ve o devrin olayları içinde önemli rol oynamış kişilerle görüşerek 9 yılda hazırlamıştır.
Bu eserin bugüne dek 8 defa basımı yapılmış ve Türkiye’de ulaşılması zor bir rekora erişmiştir. Selek, günümüzün politik çıkmazlarını düne bağlayarak yarınlara ışık tutması için Atatürkçü kuşakların bilinçlenmesine neden olacak soyut gözüken bazı tarihi olayları somut ve ilmi bir incelemeyle tarihsel yerine oturtmuştur. Bu eser; dünü anlatan aynı zamanda, bugünün değerini ve yarınlarımızın önemini belirten bir abidedir. (Arka Kapak)
