FADO EZGİLERİNİN HİKÂYESİ
Naci Kaptan
Fado, 19. yüzyıldan günümüze kadar uzanmış bir Portekiz halk müziği türüdür. Fado’nun tam bir çevirisi olmamakla beraber, kelime anlamı kader veya alın yazısı anlamındadır.
Fado, balıkçı, kâşif ya da denizci olan sevgililerini, eşlerini denize uğurlayan ve onların geri dönmesini umutla bekleyen 19. yüzyıl Portekiz kadınlarının artık beklenen yakınlarının geri gelmemesi üzerine denize karşı yaktıkları ağıtlardan türemiştir. Bu nedenle Fado, derin acıların, hüzünlerin, özlemin, nostaljinin, mutluluğun ve aşkın ifade edildiği bir müzik türüdür.
Fado’nun, isimlerini Portekiz’in Lizbon ve Coimbra şehirlerinden alan iki türü vardır. Coimbra’nın sade bir tarzı olmakla beraber Lizbon fado’su daha yaygındır. Günümüz Portekiz’inde modern fado birçok ünlü müzisyenin icra ettiği popüler bir müzik dalıdır.
Klasik fado bir Portekiz gitar ve bir klasik gitar eşliğinde tek bir şarkıcının performansıyla icra edilir. Modern fadonun ise yaylı çalgılar dörtlüsünden tüm bir orkestraya kadar çeşitli uygulamaları mevcuttur.
Amerika’nın Blues’u, İspanya’nın Flamenko’su, Arjantin’in Tango’su varsa, Portekiz’in de Fado’su var. Bazı müzikler yalnızca dinlemek ya da söylemek için yapılabilir ama Fado yalnızca hissedilir.
Mariza’yı ve şarkı söyleyişini anlatmak için 4 kelime yeterli. Tutkulu, Zarif, Hisli ve Buğulu… Mariza ise neden Fado’yu seçtiğini şu cümleler ile anlatıyor. “Fado yalnızca bir müzik değil, bir histir. Üzücü değil melankoliktir. Ben bu müziği seçmedim, bu benim kaderimdi.”
Grammy Ödüllerine aday gösterilen ilk Portekizli sanatçı olan Mariza, ilk Dünya Müzik Ödülünü de yine Fado söyleyerek almıştı. Paris’te Fen Edebiyat Akademisi’nin “Medaille de Vermeil” madalyasıyla ödüllendirilen sanatçı, son albümü ‘Terra ‘ile En İyi Folk Müzik ve En İyi Prodüktör dallarında Latin Grammy Ödüllerinin de sahibi oldu.
Portekiz Devleti tarafından Portekiz kültürünü yurtdışında en iyi temsil eden sanatçı ünvanı alan Mariza, 1999 yılında efsane Fado şarkıcısı Amalia Rodrigues’in adını taşıyan Vakıf tarafından ‘Fado’nun Sesi’ ünvanını aldı
Bu müziğin en büyük ustaları arasında şu isimler sayılabilir: Amália Rodrigues (1920-1999) Alfredo Marceneiro (1891-1992), Mariza Reis Nunes ve Ana Moura.
