Afganistan: Taliban neler kazandı?
27 Temmuz 2021
Yeniden dirilen Taliban, son iki ayda Afganistan’da 2001’de iktidardan
düştüklerinden beri hiç olmadığı kadar fazla toprak ele geçirdi.
BBC News’un deyimiyle son 20 yılda Afganistan’ın kontrol haritası sürekli değişen bir tablo oldu. Haber kurumu burada kimin hangi alanları kontrol ettiğine dair dalgalı resmine baktı. Aktarıyoruz:
Görünüşe göre Taliban, son haftalarda ABD birliklerinin geri çekilmesiyle cesaretlendi ve birçok bölgeyi hükümet güçlerinden geri aldı. BBC Afgan servisinden yapılan araştırmalar, militanların artık kuzey ve kuzeydoğu ile Gazne ve Maidan Wardak gibi orta iller de dahil olmak üzere ülke genelinde güçlü bir varlığa sahip olduğunu gösteriyor.
Ayrıca Kunduz, Herat, Kandahar ve Lashkar Gah gibi büyük şehirlere de yaklaşıyorlar. Kontrol ile idari merkezin, polis karargahının ve diğer tüm devlet kurumlarının Taliban tarafından kontrol edildiği bölgeleri kastediyoruz.
ABD birlikleri ve onların NATO ve bölgesel müttefikleri, Kasım 2001’de Taliban’ı iktidardan uzaklaştırdı. Grup, ABD’deki 11 Eylül 2001 saldırılarıyla bağlantılı Usame Bin Ladin ve diğer El Kaide figürlerini barındırıyordu.
Ancak bölgedeki uluslararası varlığın devam etmesine, Afgan hükümet güçleri için milyarlarca dolarlık desteğe ve eğitime rağmen, Taliban yeniden bir araya geldi ve daha uzak bölgelerde kademeli olarak güç kazandı.
Başlıca etki alanları güney ve güneybatıdaki geleneksel kaleleri – kuzey Helmand, Kandahar, Uruzgan ve Zabul vilayetleriydi. Ama aynı zamanda kuzeybatıda güney Faryab’ın tepelerinde ve kuzeydoğuda Badakhshan dağlarında da etkinlerdi.
2017’de bir BBC araştırması, Taliban’ın bir dizi ilçenin tam kontrolünde olduğunu gösterdi. Ancak araştırma, ülkenin diğer birçok yerinde aktif olduklarını, bazı bölgelerde haftalık veya aylık saldırılar düzenlediklerini ve önceki tahminlerden önemli ölçüde daha yüksek güçte olduklarını gösterdi.
Yaklaşık 15 milyon insanın -nüfusun yarısı- ya Taliban tarafından kontrol edilen ya da Taliban’ın açıkça bulunduğu ve hükümet güçlerine karşı düzenli olarak saldırı düzenlediği bölgelerde yaşadığı bildirildi.
TIKLAYIN – Afganistan Savaşı’nın 20 yılı: Bitmeyen keder
Taliban yer tutuyor mu?
2001’den bu yana sahip olduklarından daha fazla bölgeyi kontrol etmelerine rağmen, sahadaki durum değişken. Hükümet, Taliban’ın baskısına dayanamadığı bazı ilçe idari merkezlerini terk etmek zorunda kaldı. Diğerleri zorla alındı.
Hükümet, güçlerini yeniden organize edebildiği veya yerel milisleri toplayabildiği yerlerde, kaybedilen bazı bölgeleri yeniden ele geçirdi – ya da bu bölgelerdeki çatışmalar devam ediyor.
ABD birliklerinin çoğu Haziran ayında ayrılsa da, Kabil’de bir avuç kaldı ve ABD Hava Kuvvetleri son birkaç gün içinde Taliban mevzilerine karşı hava saldırıları düzenledi. Afgan hükümet güçleri ağırlıklı olarak ovalarda veya nehir vadilerinde bulunan ve aynı zamanda nüfusun çoğunun yaşadığı şehir ve ilçeleri elinde tutuyor. Taliban’ın en güçlü olduğu bölgeler seyrek nüfuslu ve birçok alanda kilometrekareye 50’den az kişi düşüyor.
Hükümet, Taliban tarafından tehdit edilen tüm büyük şehirlere takviye kuvvetler gönderdiğini ve Taliban’ın şehirleri işgal etmesini durdurmak için neredeyse tüm ülkede bir ay boyunca gece sokağa çıkma yasağı uyguladığını söyledi.
Herat ve Kandahar gibi merkezlere yaklaşıyor gibi görünseler de, Taliban henüz bir tanesini ele geçiremedi. Ancak elde ettikleri toprak kazanımları, müzakerelerdeki konumlarını güçlendirir ve ayrıca vergi ve savaş ganimeti şeklinde gelir sağlar.
Rekor sayıda sivil öldürüldü
Bu yılın ilk yarısında çatışmalar sonucunda rekor sayıda sivil öldürüldü. BM, 1.600 sivil ölümün çoğunu Taliban ve diğer hükümet karşıtı unsurlardan sorumlu tutuyor. Savaş aynı zamanda birçok insanı evlerini terk etmeye zorladı – yılın başından bu yana yaklaşık 300.000 kişi yerinden edildi.
UNHCR, Taliban’ın geniş kırsal alanları ele geçirmesiyle Badahşan, Kunduz, Balkh, Baghlan ve Takhar eyaletlerinde yeni bir ülke içinde yerinden edilme dalgasının geldiğini söylüyor.
Bazı insanlar köylere veya komşu ilçelere kaçar ve günler sonra evlerine dönerken, diğerleri bir süre yerinden yurdundan kalır. AFP haber ajansı, Taliban’ın saldırılarının ayrıca Afgan mültecileri ve hükümet birliklerini sınırı geçerek Tacikistan’a gitmeye zorladığını bildirdi.
Evlerini terk etmek zorunda kalanlar sınır kapısının açılmasını bekliyor Taliban’ın ayrıca Pakistan’a açılan önemli bir kapı olan Spin Boldak da dahil olmak üzere bir dizi önemli sınır geçişini kontrol ettiği bildiriliyor.
Gümrük vergisi de onlarda
Ülkeye kontrolleri altındaki geçitlerden giren mallar üzerindeki gümrük vergisi artık Taliban tarafından tahsil ediliyor – savaşın sonucunda ticaret hacmi düştüğü için kesin miktarlar belirsiz olsa da.
Ancak, örneğin İran sınırındaki İslam Kala, ayda 20 milyon dolardan fazla gelir elde etme kapasitesine sahipti. İthalat ve ihracat akışının aksaması, piyasalardaki temel malların – özellikle de yakıt ve gıda maddelerinin – fiyatlarını etkiledi.
https://bianet.org/bianet/dunya/247768-afganistan-taliban-neler-kazandi
