Smithsonian dergisinde 6 nisan 2017 tarihinde Lorraine Boissoneault tarafından kaleme alınan yazı gamalı hacın Almanya’ya kim tarafından getirildiğini ve Nazi’lerin onu nasıl çaldıklarını anlatıyor.
Onlarca yıl sonra bile kötü çağrışımlardan kurtulamayan sembolün öyküsü Heinrich Schliemann’ın Truva’nın arkeolojik bölgesini keşfi ile başlıyor.
Arkeolog Heinrich Schliemann 1868’de Yunanistan’ın Ithaca kentine gittiğinde, aklındaki en önemli hedef Homeros’un İlyada’sını kullanarak antik Truva kentini keşfetmekti. Destansı şiirin bir efsaneden başka bir şey olmadığına inanılıyordu, ancak Schliemann aksi yönde düşünüyordu. Ona göre şiir antik kentlerin gizli yerlerini gösteren bir haritaydı.
Birkaç yıl boyunca, mühimmat üretimi için hammadde ticareti yaparak servet kazanan Alman iş adamı, Akdeniz’i dolaştı. Schliemann, Homer’in yerel geleneklerden fiziksel hastalıkların tedavisine kadar her konuda tavsiyesini aldı. Sorbonne’da eğitim aldı ve destanın gerçek dünyada olduğunu düşündüğü yerleri bulmak için Homeros’un dizelerini kullandı. “En büyük güçlerinden biri, gerçek bir tarihsel ilgiye sahip olmasıdır. Ama bir zayıflığı var. Gerçeği yorumdan ayırmada pek iyi değil”. Bilim adamı D.F. Easton onu bu şekilde tanımlıyordu.
Schliemann rüyasını 1871’e kadar gerçekleştiremedi. Keşfi onu şöhrete ulaştırdı. Cesur arkeolog, Homeros’un şehrini bulmuştu ama onunla birlikte başka bir şey daha buldu: dünya tarihini şekillendirmek için manipüle edilecek bir sembol: gamalı haç.
Truva’da Schliemann’ın arkeolojik kazılarında bulunan gamalı haçlı pişmiş toprak toplar. Heinrich Schliemann / Wikimedia Commons / Public Domain’den fotoğraf.
Tibet’ten Paraguay’a, Afrika’nın Altın Kıyısı’na kadar her yerde gamalı haçı görmeye devam edecekti. Schliemann’ın istismarları ünlü hale geldikçe ve arkeolojik keşifler bir ulusal kimlik anlatısı yaratmanın bir yolu haline geldikçe, gamalı haç daha belirgin hale geldi. BBC’nin haberine göre, Coca-Cola ürünlerinde, Erkek İzciler ve Kızlar Kulübü materyallerinde ve hatta Amerikan askeri üniformalarında görünen, iyi şansın sembolü olarak popülaritesini artırdı.
Ancak ün kazandıkça, gamalı haç çok daha değişken bir harekete bağlı hale geldi: Almanya’nın her yerine yayılan bir milliyetçilik dalgasına.Schliemann, destansı şehrini ve gamalı haçı Türkiye’nin Ege kıyılarında buldu. Orada İngiliz arkeolog Frank Calvert’in Hisarlık höyüğü olarak bilinen bir alanda başlattığı kazılara devam etti. Schliemann’ın yöntemleri acımasızdı – kazı yapmak için levye ve koçları kullandı – ama etkiliydi. Sitenin binlerce yıl öncesine dayanan toplumlardan yedi farklı katman içerdiğini çabucak fark etti. Schliemann Truva’yı ve ondan önce ve sonra gelen medeniyetlerin kalıntılarını bulmuştu. Katmanlardaki çömlek ve heykel parçalarında, aynı sembolün en az 1.800 varyasyonunu buldu: ağırşaklar veya gamalı haçlar.
Milas’ta bulunan svastika sembolleri
Başlangıçta, “Aryan”, ırksal bir sınıflandırma değil, Hint-Avrupa dil grubunu tanımlamak için kullanılan bir terimdi. Gelişmekte olan dilbilim alanındaki bilim adamları, Almanca, Romance ve Sanskrit dilleri arasındaki benzerlikleri fark etmişlerdi. Öjeni ve ırksal hijyene artan ilgi, bazılarının Aryan’ı, çağdaş Almanya’ya açık bir geçiş çizgisine sahip eski, usta bir ırk kimliğinin tanımlayıcısı haline getirmesine yol açtı. Washington Post’un II.Dünya Savaşı’nın başlamasından birkaç yıl önce Nazizmin yükselişiyle ilgili bir öyküsünde bildirdiği gibi, “[Aryanizm] … dünyanın tarihi. ”
19. yüzyılda, Fransız aristokrat Arthur de Gobineau ve diğerleri, eski insanların üstün torunları olan efsanevi Aryanlar ve komşularını fethederek dünyayı daha büyük bir ilerlemeye götürecek Almanlar arasında bağlantı kurdular.
Schliemann, Truva. Foto, Heinrich Schliemann / Wikimedia Commons / Public Domain kazılarında eserler üzerinde gamalı haç motifinin çok sayıda örneğini buldu.
Schliemann’ın Türkiye’deki kazısının bulguları birdenbire daha derin, ideolojik bir anlam kazandı. Milliyetçiler için, Schliemann’ın ortaya çıkardığı “tamamen Aryan sembolü” artık arkeolojik bir gizem değildi – üstünlüklerinin temsilcisiydi. Reichshammerbund (1912’de bir Yahudi karşıtı grup) ve Bavyera Freikorps (Almanya’daki Weimar Cumhuriyeti’ni devirmek isteyen paramilitaristler) gibi Alman milliyetçi grupları, “yeni keşfedilen” kimliklerini üstün ırk olarak yansıtmak için gamalı haçı kullandılar. Bunun geleneksel olarak iyi bir şans anlamına gelmesi ya da anıtlardan Yunan tanrıçası Artemis’e, Brahma ve Buddha’nın temsillerine ve Kızılderili sitelerinde bulunmuş olması ya da hiç kimsenin kökenlerinden gerçekten emin olmaması önemli değildi.
Antropolog Gwendolyn Leick, “Heinrich Schliemann, Truva’daki tüm arkeolojik seviyelerde çanak çömlek parçaları üzerinde gamalı haç benzeri süslemeler keşfettiğinde, ırksal bir sürekliliğin kanıtı ve bölgenin sakinlerinin başından beri Aryan olduğunun kanıtı olarak görüldü” diye yazıyor. Leick. “Gamalı haç ve Hint-Avrupa kökeni arasındaki bağ bir kez kurulduğunda değişmesi imkansızdı. Milliyetçi duyguların ve çağrışımların evrensel bir sembole yansıtılmasına izin verildi. Ari olmayan veya daha doğrusu Alman olmayan ve Alman kimliği arasında ayırt edici bir işaret haline geldi.
Haziran 1910’da Rochester, New York’tan postalanmış bir kartpostal. Fotoğraf Wikimedia Commons / Public Domain’den.
Gamalı haçı Nazi iktidarının bir sembolü olarak kutsamak için Joseph Goebbels (Hitler’in propaganda bakanı) 19 Mayıs 1933’te gamalı haçın izinsiz ticari kullanımını engelleyen bir kararname çıkardı. Tarihçi Malcolm Quinn, sembolde ayrıca Leni Riefenstahl’ın propagandacı filmi Triumph of the Will’e de yer verildiğini yazıyor. “Hitler yokken … onun yeri, Führer’in görüntüsü gibi, kişisel ve ulusal kimlikler için gamalı haç tarafından doldurulur.” Sembol üniformalar, bayraklar ve hatta mitinglerde yürüyen bir oluşum şeklindeydi.
Gamalı haç, Alman milliyetçiliği ile giderek daha fazla iç içe geçtikçe, Adolf Hitler’in etkisi arttı – ve 1920’de gamalı haç Nazi partisi sembolü olarak benimsendi. “Diğer milliyetçi, ırkçı gruplar da zaten kullandığı için ona ilgi duydu.” The Swastika: Symbol Beyond Redemption? and Iron Fists: Branding the 20th-Century Totalitarian State kitabının yazarı Steven Heller böyle söylüyor.
“Bence en büyük düşmanları orak ve çekiç kadar güçlü bir sembol olması gerektiğini içgüdüsel olarak anladılar.”Savaş sonrası yıllarda gamalı haç ve diğer Nazi ikonografilerinin sergilenmesini yasaklama çabaları – gamalı haçın ve Nazi selamının halk tarafından kullanılmasını yasaklayan mevcut Alman ceza kanunları da dahil olmak üzere – birlikte olduğu kötü rejimi yalnızca daha fazla kutsal kılmış gibi görünüyor.
Bugün sembol, dünyanın dört bir yanındaki beyaz üstünlükçü grupların silahı olmaya devam ediyor. Son aylarda, New York City, Portland, Pennsylvania, California ve diğer yerlerde gamalı haçların görülmesi ile ABD’de yaygınlığı arttı. Görünüşe göre, otorite figürleri onu ne kadar bastırmaya çalışırsa, sindirme gücü o kadar artar. Heller için bu çözülemez bir sorundur.
Gamalı haçı Nazi iktidarının bir sembolü olarak kutsamak için Joseph Goebbels (Hitler’in propaganda bakanı) 19 Mayıs 1933’te gamalı haçın izinsiz ticari kullanımını engelleyen bir kararname çıkardı. Tarihçi Malcolm Quinn, sembolde ayrıca Leni Riefenstahl’ın propagandacı filmi Triumph of the Will’e de yer verildiğini yazıyor. “Hitler yokken … onun yeri, Führer’in görüntüsü gibi, kişisel ve ulusal kimlikler için gamalı haç tarafından doldurulur.” Sembol üniformalar, bayraklar ve hatta mitinglerde yürüyen bir oluşum şeklindeydi.
Gamalı haç, Alman milliyetçiliği ile giderek daha fazla iç içe geçtikçe, Adolf Hitler’in etkisi arttı – ve 1920’de gamalı haç Nazi partisi sembolü olarak benimsendi. “Diğer milliyetçi, ırkçı gruplar da zaten kullandığı için ona ilgi duydu.” The Swastika: Symbol Beyond Redemption? and Iron Fists: Branding the 20th-Century Totalitarian State kitabının yazarı Steven Heller böyle söylüyor. “Bence en büyük düşmanları orak ve çekiç kadar güçlü bir sembol olması gerektiğini içgüdüsel olarak anladılar.”Savaş sonrası yıllarda gamalı haç ve diğer Nazi ikonografilerinin sergilenmesini yasaklama çabaları – gamalı haçın ve Nazi selamının halk tarafından kullanılmasını yasaklayan mevcut Alman ceza kanunları da dahil olmak üzere – birlikte olduğu kötü rejimi yalnızca daha fazla kutsal kılmış gibi görünüyor.
Bugün sembol, dünyanın dört bir yanındaki beyaz üstünlükçü grupların silahı olmaya devam ediyor. Son aylarda, New York City, Portland, Pennsylvania, California ve diğer yerlerde gamalı haçların görülmesi ile ABD’de yaygınlığı arttı. Görünüşe göre, otorite figürleri onu ne kadar bastırmaya çalışırsa, sindirme gücü o kadar artar. Heller için bu çözülemez bir sorundur.
Heller, “Kazanamayacağınızı düşünüyorum” diyor. “Ya onu söndürmeye çalışırsın ki bu durumda pek çok insanın beynini yıkamalısın, ya da devam etmesine izin verirsin ve o birçok insanın beynini yıkar. İnsanların hayal güçlerini yakaladığı sürece, kötülüğü temsil ettiği sürece, sembol yükünü koruduğu sürece onu temizlemek çok zor olacaktır. “
Batılılar bir türlü Türk diyemiyor
