Havai Fişek Felaketleri * PATLANGAÇ FİŞEKLERİN DOĞA CANLILARINA VERDİĞİ ZARAR ÖLÜMCÜLDÜR

Havai fişek fikri, ilk kez, MÖ 2. yüzyılda Çin’de, Liuyang Eyaleti civarında ortaya çıkmış; yani barutun icadından neredeyse tam 1100 yıl önce! Bambu ağaçlarının büyürken havayı hapseden birbirinden bağımsız odacıkları içindeki oksijenin, yakıldığında son derece gürültülü bir şekilde patlaması nedeniyle, dini ritüellerde ve kutlamalarda tarih boyunca kullanılmış.

Yılbaşlarının, spor müsabakalarının, milli bayramların ve özel gecelerin neredeyse çeşnisiymiş gibi gösterilse de aslında ardında çok sayıda olumsuzluk var. WWF, (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) uzmanları, havai fişeklerin “hem insanların, hem doğanın hem de yaban hayvanlarının sağlığına ciddi zararlar verdiğini” yıllardır söylüyorlar. Havai fişek kullanımıyla ortaya çıkan yoğun ışık ve gürültü, çok yakında olmayan kuşların bile olumsuz etkilenmesini, yaralanmasını hatta ölmelerini mümkün kılıyormuş.

DÜNYADAN ÖRNEKLER

Birkaç örnek vermek gerekirse, ABD’nin Arkansas Eyaleti’ndeki 5 bin nüfuslu Beebe şehrinde, 2011 yılbaşı arifesinde, binlerce kuşun gökyüzünden ağaçlara, elektrik direklerine ve binalara yağarcasına düştüğü görülmüş.

Olayı Katolik-muhafazakâr kişiler kıyamet alameti olarak yorumlamışlar ama asıl nedenin bir gece önce yapılan havai fişek gösterisi olduğu, kuşların vücutlarına isabet eden fişek parçalarından ve yaşadıkları travmadan olduğu anlaşılmış.

Oranın da bize benzeyen özellikleri olmalı, çünkü bir yıl sonra aynı şehirde, aynı nedenden dolayı 100’den fazla kuş ölmüş. Geçen yıl, yine böyle bir eğlence (!) akşamında Avustralya’da gökyüzünden gözleri ve gagaları kanayan yaklaşık 60 kuşun çığlıklar atarak yere düştüğünü görenler yaşadıklarını korku filmine benzetmişler.

Ölüler bir yana, yere sağ olarak düşen kuşlar, gagalarından kan gelirken çığlıklar atıyormuş. Yöre halkı düşen kuşların birkaç gün süren yavaş ve acılı ölümlerine şahit olmuş.

Havai fişeklerin içerdiği kimyasalların, zehirli gazların ve ağır metallerin havaya karışarak zaman içinde suları ve toprağı kirletmesi de söz konusu. Mesela Hindu ışık festivali “Diwali” için atılan milyonlarca havai fişek, hava kirliliği ile başı dertte olan Hindistan’da ilave bir pisliğe neden olup, günlerce yöre halkının sağlığını tehdit ediyormuş.

Havai Fişek kazaları o kadar çok ki! 2019 Eylül’de İspanyol şarkıcı ve dansçı Joana Sainz, Las Berlanas kentinde düzenlenen festivalde konser verirken, sahne önüne dizilen havai fişekler ateşlenmiş ve bunlardan biri sahnedeki Sainz’in karnına isabet etmiş.

Ağır yaralanan Sainz, hemen hastaneye kaldırılmasına rağmen kurtarılamamış. Almanya’nın Krefeld kentinde, yılbaşı gecesinde atılan havai fişeklerin hayvanat bahçesine düşmesi sonucunda, maymunlara ayrılan bölümde yangın çıkmış ve içlerinden kurtulan olmamış.

HESAP SORULMALI

2012 yılında Nijerya’da, 2013’te Çin’de, 2016’da Meksika’nın başkenti Mexico City’de; 2017’de Hindistan’ın Madhya Pradesh Eyaleti’nde, 2018 yılı temmuzunda, Meksika’nın Tultepec kentindeki havai fişek fabrikalarındaki patlamalarda yüzlerce kişi ölmüş, yüzlerce kişi de yaralanmış. Havai fişekle ilgili dünya basınına düşmüş o kadar çok kaza ve ölüm haberi var ki, hepsinin ortak yanları ölüm ve yıkım. Hesap sorulamayan devlet işleyişinde bu felaket de öncekiler gibi tatlıya bağlanacak!

Gelelim periyodik olarak tekrarlanan bizim havai fişek felaketimize. Aslında kaza sonrasında mikrofon tutulan yöre halkı, yaşananları çok net kelimelerle anlatmış. Dediklerine göre kâğıt üstünde olsa da, iş güvenliği konusunda ciddi bir çalışma yokmuş.

Birinci dereceden tehlikeli ve yanıcı kimyasal maddelerle imalat yapan bir fabrikada “güvenlik” konusunun göz ardı edilmesi utanç verici! Hoş Vali Bey yaptığı açıklamada her şeyin düzenli olarak kontrol edildiğini söylemiş ama yaşayanların dile getirdikleri farklı. Havaya uçan bu fabrikanın sahipleri ne kadar suçluysa, devletin o bölgedeki karar vericileri de en az onlar kadar suçludur, diye düşünüyorum.

Buranın yanıcı-patlayıcı madde ile çalışan bir fabrika olduğunu Kaf Dağı’nın ardındaki sağır sultan duymuş ama -denilenlere göre- yetkililer gerekli hassasiyeti göster(e)memişler. Genel beklenti, büyük bir ihtimalle bu olayın da unutulacağı ve tatlıya bağlanarak sorumluların kurtulacağı yönünde. Günün birinde fabrika farklı bir isimle açılırsa, belki de bazı kutlamalarda valilik emrine ucuz havai fişeği vererek bu hatasını telafi eder.

Havai fişeğin yaşattığı görsel şölenin (!) yanında lafı mı olur yaşanan felaketlerin! Alt tarafı kuşlar- çalışanlar ölüyormuş, orman yangınları ve çevre felaketi yaşanıyormuş. Siz bakmayın yazılanlara, kurun yeni şirketi, alın çalışma ruhsatını, sıraya sokun çalışmak için kapıya gelenleri.

https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/olaylar-ve-gorusler/havai-fisek-felaketleri-irfan-yalin-1749894