Prof. Dr. Emre Kongar ve Tele1 Genel Yayın Yönetmeni Dr. Merdan Yanardağ, 18 DAKİKA’da, Tarihte 2, Abdülhamit dönemine ışık tuttu. Abdülhamit’in kişiliği, iktidarda olduğu dönemde yaptığı icraatları ve sürecin, Türkiye tarihi açısından önemini değerlendirdi. 18 Dakika programında, Dr. Merdan Yanardağ’ın 2. Abdülhamit’e yönelik eleştirilerinden dolayı açılan RTÜK’ün inceleme başlatması da masaya yatırıldı.
Abdülhamit sansürü genellikle gülünç kelime yasakları ile gündeme getirilir; Padişah’ın despot yönetimine, vehimli ve korkak kişiliğine bağlanır ve bunun arkasındaki “Toplum Mühendisliği” ihmal edilir.
Oysa bu sansürün arkasında sadece bir Padişah’ın kişisel vehimleri değil, “ideolojik bir toplum mühendisliği” amacıyla, tarih ve edebiyat kitaplarını da kapsayan biçimde yapılan “düşünce yasaklamaları” ve “toplumsal manipülasyon” vardır.
Bugün yarıya yakın bölümünü yayımladığım aşağıdaki listede, Abdülhamit döneminde YAKILAN kitapları, (lütfen dikkat ediniz, “yasaklanan” değil, “yakılan”) ve kaç tanesinin yakıldığını belirten sayılarla birlikte, Fatmagül Demirel’in kitabından aktardım.
(II. Abdülhamid Döneminde Sansür, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2007, ss. 173-183)
Demirel, 11 sayfada yayımladığı listede 132 farklı kitaptan 29 bin 681 adedin yakıldığını belirtiyor. Bugün sadece ilk beş sayfadaki 55 ayrı kitabı, yazarlarını ve kaçar adetinin yakıldığını alıntıladım. Listenin gerisini perşembe günü yayımlayacağım.
Lütfen bu YAKILAN kitaplar listesine dikkatle bakınız.
İçlerinde Namık Kemal, Ziya Paşa ve Abdülhak Hamid gibi ünlü yazarlarımızın eserlerinin, tarih kitaplarının, halk söylencelerinin, Fuzuli’nin Leyla ile Mecnun öyküsü dahil, Yusuf ile Züleyha, Kerem ile Aslı gibi çeşitli aşk öykülerinin, Köroğlu, Hayber Kalesi gibi kahramanlık kitaplarının, Moliér’den yapılan uyarlamaların bile yakılarak yok edildiğini görüyoruz.
Şahmerân 578, Yıldıznâme (Bir fal kitabı) 737, Kerem (Kerem ile Aslı aşkı) 313, Tarih-i Umûmi Murad Bey 3 bin 16, Osmanlı Tarihi, Namık Kemal 28, Âşık Garib 920, Riyânın Encamı(Ziya Paşa’nın uyarladığı Moliér’in Tartuffe adlı tiyatro eseri)903, Zavallı Çocuk, Namık Kemal 59, Dihter-i Hindu, Abdülhak Hamid Tarhan 201, Ölü, Abdülhak Hamid Tarhan 56, Zübde-i Kısas, Abdurrahman Şeref 24, İçli Kız, Abdülhak Hamid Tarhan 4, Sabr-ü Sebât, Abdülhak Hamid Tarhan 304, İntibâh, Namık Kemal 13, Nazife, Abdülhak Hamid Tarhan 11, Cemile, Mehmed Celal 151, Sahra, Abdülhak Hamid Tarhan 202, Baki Eş’arı Müntehabesi (Baki üzerine) 204, Heft Peyker, (7 cilt) 103, Terkîb-i Bend-i Ziya Paşa 368, Makber, Abdülhak Hamid Tarhan 302, Fezleke-i Tarih-i Osmâni, Ahmet Vefik Paşa 563, Bedâyiü’l-İnşa, Mustafa Reşid 41, Haber-i Sahih, Mehmed Mazhar Fevzi 164, Âkif Bey Hikâyesi, Namık Kemal (Tiyatro) 229, Hasan Mellâh Cüzü, Ahmed Mithad Efendi 18, Divaneliklerim, Abdülhak Hamid Tarhan 58, Bunlar Odur, Abdülhak Hamid Tarhan 327, Rusya Siyasiye ve Ahval-i İcmâliyesi, M. Wallace’tan çeviren Bogos Parnasyan 109, Tarih-i Vehhabiyan, Eyüp Sabri Paşa 1, Ta’lim-i Edebiyât, Recaizade Mahmut Ekrem 5, Süleyman Musuli, Ahmed Mithad Efendi 22, Hüseyin Mellah, Ahmed Midhad Efendi (Hasan Melleh olmalı) 173, Müntahâbat- Cedîde, Seçen Mustafa Reşid 870, Dârü’l-Kütüb, Kimal Paşazade Sait 192, Endülüs Tarihi, Ziya Paşa 241, Hüseyin Fellah Ahmed Midhad Efendi 100, Mehru 102, Henüz On Yedi Yaşında, Ahmed Midhad Efendi 300, Sebat ve Gayret, İbrahim Ethem 10, Dehşetli Hata, Çeviren Mustafa Hulusi Giritli 4, Ermeni Merdleri 8 bin 500, Münşeât-ı Aziziye, Hoca Nuri 10, Hoca Nasreddin 264. Şah İsmail 206, Kırk Sual Risalesi, Firaki 10, Leyla Mecnûn Hikâyesi, Fuzuli 67, Esbâk Ermeni Patriği İzmiliyânın Resimleri (fotoğraf mı, kartpostal mı, kitap mı belli değil) 40, Köroğlu Hikâyesi 807, Tûtinâme, Abdülhak Hamid Tarhan 43, Hayber Hikâyesi 79, Yusuf (ü) Züleyha 18, Anterin Şeddad (Arapça mı?) 9, İnsan-ı Kâmil 34, İbn-i Ali Sina, Yahya Ziyaeddin 6.
KAHROLSUN SANSÜR VE İSTİBDAT… YAŞASIN ÖZGÜRLÜK VE DEMOKRASİ!
Salı günkü yazımda, Abdülhamit sansürünün genellikle gülünç kelime yasakları ile gündeme getirildiğini ve Padişah’ın despot yönetimine, vehimli, korkak kişiliğine bağlandığını ama bu sansürün arkasındaki “Toplum Mühendisliğinin” ihmal edildiğini yazmıştım.
Oysa bu sansürün arkasında “ideolojik bir toplum mühendisliği” amacıyla, din, siyaset, tarih ve edebiyat kitaplarını da kapsayan biçimde yapılan “düşünce yasaklamaları” ve “toplumsal manipülasyon” vardır.
Dün yarıya yakın bölümünü yayımladığım aşağıdaki listede, Abdülhamit döneminde YAKILAN KİTAPLARI, (lütfen dikkat ediniz, “yasaklanan” değil, “yakılan”) ve kaç tanesinin yakıldığını belirten sayılarla birlikte, Fatmagül Demirel’in kitabından aktardım.
(II. Abdülhamit Döneminde Sansür, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2007, ss. 173-183)
Demirel, 11 sayfada yayımladığı listede 132 farklı kitaptan 29 bin 681 adedinin yakıldığını belirtiyor.
Bugün son altı sayfadaki listeyi alıntılıyorum:
Lütfen bu YAKILAN KİTAPLAR listesine dikkatle bakınız, şaşıracaksınız!
Battal Gazi 4, Asya Haritası (Basılı harita) 29, Hukuk-ı Düvel Said Ve Cebrail Gregor, Du Freal’den çev. Kemal Paşazade Said ve Cebrail Gregor 209, Mehmed Hayfî, (Muhammed Hanefi’nin Cengi olabilir) 440, Engizisyon Esrarı, Du Fereal’den çeviren H. Nazım 36, Nasihat-ı Hükemâ 19, Müntahabât-ı Asâr-ı Rıfat Paşa 265, Cezmi, Namık Kemal 17, Evrâk-ı Perişân, Namık Kemal 15, Emir Nevrûz 22, Muharrerât-ı Türkiye 1, Plevne Kahramanı Osman Paşa (İki kitaptan biri) 100, Vasiyetname, Şeyh Ahmed Kuddusi 528, Arnavutlar (ve) Solyadlar, Ahmed Midhad Efendi 36, Yunanistan-ı Kadim Tarihi, Kostantinidi Paşa 126, Toros Ahbârın Ermenistan Seyahati 300, Ermeni Kahramanları Namıyla Levha, (Karpostal veya basılı resim olabilir) 29, Dehşetli Hata, (Çeviren Mustafa Hulusi Giridli) 1, Ermenileri Teşvik Yollu Bir Takım Müfsidkârane Sözler 141, Ermenistan’ın Taksimini Gösterir Harita 2, Mecmua’yı Divân-ı Vehhabiyân 29, Tarikât-ı Muhammediyye Şerhi 9, Muhammediyye, (Yazıcızade Mehmed) 81, Müntahabât-ı Arabiye, (Arapça olabilir) 10, Selim Sabit Tarihi, Selim Sabit Efendi 2226, Akıldan Belâ, A. Griboiedou’dan çeviren Mehmed Murad 125, Huşenk, Ali Ferruh İbnürreşad 218, Kısas-ı Enbiyâ, Ahmed Cevdet Paşa 3, Gülnihâl, Namık Kemal 1, Vatan (yahut) Silistre, Namık Kemal 2, Hande, M. Cemil 9, Melhame-i Cevri, Cevri 3, Ali Suavi’nin Hive Tarihi, Hive 1, Mesmûât 1200, Âşık Ömer 55, Hukuk-ı Düvel, Hasan Fehmi Paşa 2, Lü’lü-i Asfer, George Pradel’den çeviren Ahmed Midhad Efendi 100, Billur Köşk 32, Tarih-i Mücmel-i Kurun-ı Vusta, Drui’den çeviren Ahmed Tevfik Paşa 10, Şah Melik ile Güllü Hanım, (Melik Şah ile Güllü Hanımın Hikâyesi) 100, Fihrist-i Bekçi Baba 10, Mekald-i Aşk, Koniçeli Kâzım Paşa 11, Tarih-i Kırk Vezir 25, Yedi Âlimler Hikâyesi, Ebüzziya Tevfik Bey 35, Hazine-i Fünûn 10, İlaveli Esmâ-i Türkiye, Rıza Paşa 100, Albanya yahud Arnavutluk 300, Telemak Tercemesi, Fenelon’dan çeviren Ahmed Vefik Paşa (Başka çeviriler de var) 10, Başlangıç, Şerefeddin Magmumi 10, Letaif–i Âsar, Mihri (Mihran Apikyan) 50, Tuhfe-i Garbiyeden 2, Amerikanın Keşf ve Fethi Tarihi, Robertson’dan çeviren Abdülgaffar Enisi 2, Karagöz Hikâyesi 215, Lüleci Yekta Efendi (Lüleci Yekta efendi yahut İyilik Eden İyilik Bulur), A. Cemil (başka iki küçük kitapla birlikte tek ciltte) 15, Muahede-i Kat’iyye-yi Devlet-i Aliyye ve Rusya (Devlet-i Aliyye ile Rusya Devleti Beyninde Akd Olunan Muahede-i Kat’iyyenin Tercüme-i Resmiyesidir) 43, Macera-yı Aşk (Abdülhak Hamid ya da Michel Zevako çevirileri) 18, Nasıl İzdivaç Etmeli(dir), Pol Mantegadza’dan çeviren Süleyman Tevfik 50, Uhra bin Sirac (Arapça olabilir) 5, Et-Tarihü’l Amm (Arapça olabilir) 2, Leyla ile Mecnun, Fuzuli 30, Kanûn-ı Ticaret Almanîu’l Amm (Arapça olabilir) 2, Rusya el-Hadis (Arapça olabilir) 1, Keşkül-i Hatimetü’l Udebâ (Arapça olabilir) 31, Suriye Tarihi (Arapça olabilir) 1, Nusratü’l-Cünûd, Mehmet Hakkı bin Ali Güzelhisari 1, Mevakıf Şerhi (Arapça olabilir) 3, Siyer-i Nebi, Hakkı (Bıçakçıoğlu) 14, Hilyetü’n Naci (Arapça olabilir) 1, İmadü’i İslam (Arapça olabilir) 1, Tarihü’l Efkâr (Arapça olabilir) 1, Ebâ Müslim, Corci Zeydan’dan çeviren Zekî Magamez (Daha önceki Arapça baskısı olabilir) 14, Şerh-i İbn Ukayl (Arapça olabilir) 5, Kitâbü’l-İşârat’ı-İcâz (Arapça olabilir) 1, Şemsü’l-Maarif-i Kebir (Arapça olabilir) 3, Şerh-i Akaid, Ömer İbn-i Muhammed el-Nesefi’den şerh eden Sadüddin el-Taftazani, çeviren Sırrı Paşa Giridi 2, Şems-ül Etvâr (Arapça olabilir) 2.
Abdülhamit döneminde yakılan kitaplar 3: Maarif Nazırı’nın listesi
03 Temmuz 2020 Cuma
Salı günkü ve dünkü yazılarımda, Abdülhamit sansürünün genellikle gülünç kelime yasakları ile gündeme getirildiğini ve Padişah’ın despot yönetimine, vehimli, korkak kişiliğine bağlandığını ama bu sansürün arkasındaki “Toplum Mühendisliğinin” ihmal edildiğini belirtmiştim.
Oysa bu sansürün arkasında “ideolojik bir toplum mühendisliği” amacıyla, din, siyaset, tarih ve edebiyat kitaplarını da kapsayan biçimde yapılan “düşünce yasaklamaları” ve “toplumsal manipülasyon” vardı.
İki gündür yayımladığım listede, Abdülhamit döneminde YAKILAN KİTAPLARI, (lütfen dikkat ediniz, “yasaklanan” değil, “yakılan”) ve kaç tanesinin yakıldığını belirten sayılarla birlikte, Fatmagül Demirel’in kitabından aktardım.
(II. Abdülhamid Döneminde Sansür, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2007, ss. 173-183)
Demirel, 11 sayfada yayımladığı listede 132 farklı kitaptan 29 bin 681 adetin yakıldığını belirtiyor. Bugün bu listeye ek olarak, Maarif Nazırı’nın bir yazısında yakılan kitaplar hakkındaki ek listeyi yayımlıyorum (ss. 184-185).
Bu listede içlerinde tarih kitapları, öyküler, romanlar, seyahatnameler de olan 45 çeşitli kitap var. Lütfen bu YAKILAN KİTAPLAR listesine dikkatle bakınız, şaşıracaksınız!
(Sayılar o kitaptan kaç adedinin yakıldığını gösteriyor)
Billur Köşk, Türkçe, 2, Bir Çocuğun Sergüzeşti, Türkçe, 2, Çeşitli Kitaplar, Türkçe, 225, Devlet, Türkçe, 1, Divan-ı Hafız, Arapça, 1, ElMu’ahedatüd-Davetiye, Arapça, 1, E-Müşezzeb, Arapça, 2, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Türkçe, 1, Firuzname, Türkçe,1, Gazi Osman isimli tiyatro kitabı, Türkçe, 1, Hadikatül Udeba, Türkçe, 88, Hadis-i Erba’in Şerhi, Türkçe, 1, Hande, Türkçe, 5, Hutbe Mecmuası, Türkçe, 1, İbret, Türkçe, 1, İhanet, Arapça, 1, İran Ermenileri, Ermenice, 1, Kenz-i Mahfi, Türkçe, 29, Köy Muaşakaları, Türkçe, 1, Letaifi Hayal, Türkçe, 1, Mektuplarım, Arapça, 1, Makalat-ı Nezihe, Türkçe, 1, Muharrerat-ı Hususiyeyi Akif Paşa, Türkçe, 1, Muhammediye, Türkçe, 2, Mukallid Müneccimbaşı Takvimi, Türkçe, 39, Manzara-ı Tuti zağ, Arapça, 1, Murad Bey’in Tarihi, Türkçe, 1, Mızraklı İlmihal, Türkçe, 1, Presse d’Historie de General Candidats, Fransızca, 1, Ravza-ı Hukuk, Türkçe, 1, Renüma-yı Farisi, Farsça, 1, Rusya, Türkçe, 1, Rusya ve Fransa’nın Muharebesi, (1870), Türkçe, 1, Silistre Muhasarası, Türkçe, 1, Suriye Muzafferiyatı, Arapça, 2, Takvimül Ebulziya, Türkçe, 1, Terceme-i Siyasetname, Türkçe, 1, Tarih-i Sivastopol, Türkçe, 1, Tasvir’i İtaat, Türkçe, 1, Ta’aşşuk-ı Tal’at ve Fıtnat, Türkçe, 1, Tuhfe-i Letaif, Türkçe, 144, Yeni Kantolar, Arapça, 15, Yemek Risalesi, Türkçe, 33, Yıldızname, Arapça, 1, Vatan, Hintçe, 1
Demirel’in kitabının 167-171’inci sayfalarında Abdülhamit döneminde “Osmanlı Devletine Girişi Yasaklanan Gazeteler” listesi var. Bu listede de 162 isim belirtilmiş:
Ama yasaklanan gazetelerin sayısı çok daha fazla; çünkü içlerinde “Bütün Viyana Gazeteleri”, “Londra gazeteleri”, “Bütün İngiliz Gazeteleri”, “Bütün Fransız Gazeteleri”, “Bütün Atina Gazeteleri” gibi toptancı ifadeler var.
O sırada yasaklanan gazeteler arasında Le Figaro, Daily Telegraph, Times, Ahram (El Ehrâm olarak geçiyor) gibi bugün hâlâ yayınlarına devam eden ünlü gazeteler de dikkati çekiyor.
