Pazar Yazısı * GEÇMİŞİN İÇİNDEN * GÖZLERİ KÖR EDİLEN SAAT USTASI

PAZAR YAZISI / Naci Kaptan / 07.07.2019 Pazar


GÖZLERİ KÖR EDİLEN SAAT USTASI


14. asırın başlarında
Çek’lerin ataları olan Bohemya ülkesinde, olay şöyle hikaye edilir;

İmparator Karl yardımcısını çağırttı ve dedi ki;
“Kentimize, en güzel meydanın ortasına öyle güzel bir simge inşa edelim ki hiç bir yerde olmasın, Diğer ülkelerden görmeye gelsinler ve hayran olsunlar.Bu yapılacak olan simgenin eşi bir daha hiç bir yerde yapılamasın.”

Eşi benzeri olmayan astronomik bir saat yapmaya karar verdiler. Usta çok maharetli bir saatçi olmalıydı. Aradılar, taradılar ve Hanus (Mikulas Kadan) ve Charles Üniversitesi matematik profesörü Jan Sindel. S  isimli iki uzmanı buldular. iki deha güçlerini birleştirmiş. Sindel ve Hanus senelerce çalışarak astronomik saati 1410 senesinde bitirmişler.

Öyle güzel ve eşi benzeri olmayan bir saat yapmışlar ki saati gören herkes hayran kalmış. İmparator Karl yapılan astronomik saati çok beğenmiş. Bu kez de kibiri nedeniyle saatin bir benzerinin bir başka yere yapılmaması için saatçi Hanus’un gözlerinin kör edilmesini ve planlarının da yakılmasını emretmiş.

Böylece saat ustası Hanus iyi bir saat ustası olmasının bedelini gözlerinin kör edilmesiyle ödemiş. Daha sonra kendisine yapılan bu zulmün intikamını saati tekrar bozarak almış. Yıllar sonra tekrar tamir edilen saat, günümüze kadar çalışmasını sık sık tamir edilerek sürdürmüş.


Dünyanın en güzel şehirlerinden biri olan Prag’daki bu güzel saatin öyküsü böyle. Saat 1410 senesinden bu yana zaman zaman arıza yapmış olsa da günümüzde de halen çalışıyor. Prag tarih, doğa, sanat ve romantizmi birleştirmesiyle özellikle romantik aşıkların vazgeçilmez tatil mekanı olarak ün salmış bir şehir. Dünyanın her tarafından turist çeken bu şehirde, kenti simgeleyen iki önemli tarihi yapıda, bir zamanlar Osmanlı’ya karşı oluşan ön yargıların izlerine de rastlanıyor.

Prag büyülü bir kent. Vlatava nehri üzerindeki köprüleri, katedralleri, kuleleri ve kilise kubbeleri ile büyüleci bir kent Franz Kafka’nın doğduğu, yaşadığı Prag Çek Cumhuriyeti’nin başkenti ve tarihi bir kent.

Prag, Rönesans, Gotik ve Barok mimarisindeki binaların sıralandığı şirin sokakları, eski şehir meydanının ihtişamlı havası, her yanı süsleyen heykelleri ve akşam kaleden yansıyan ışıkların altında tekne gezintisi yapılabilen Vltava nehriyle, Avrupa’nın en romantik ve güzel şehirlerinden biri. Vltava nehrini süsleyen en önemli köprü ise her gün dünyanın çeşitli yerlerinden turistleri çeken Charles Köprüsü…

Charles Köprüsü

Adını aldığı kral 4. Charles tarafından yaptırılan ve sağlam olması için inşaatında her yıl 10 bin yumurta akı kullanılan köprüde, çeşitli konuları anlatan veya Azizleri simgeleyen 30 heykel bulunuyor. Adını aldığı kral 4. Charles tarafından yaptırılan ve sağlam olması için inşaatında her yıl 10 bin yumurta akı kullanılan köprüde, çeşitli konuları anlatan veya Azizleri simgeleyen 30 heykel bulunuyor.

Bunlardan en dikkat çekeni ise Aziz Nepomuk heykeli…Turistlerin ellerini heykele sürüp dilediği dilekler, Aziz’in bu konudaki yoğunluğundan dolayı ancak bir yıl sonra gerçekleşebiliyormuş.  Efsaneye göre, kraliçenin en yakın azizi Nepromuk, kralın kıskançlık hışmına uğruyor ve bu köprüden aşağı atılıyor. Ancak Aziz suya düşünce göğe birçok yıldız yükseliyor. Bu nedenle tüm köprülerin koruyucusu olarak anılan Nepomuk’un heykelinin başında altın renginde yıldızlar da bulunuyor.

Köprüdeki diğer heykel de o dönemde Osmanlı’ya karşı duyulan korku ve ön yargıları gösteriyor. Heykelde, tespih çeken Osmanlı gardiyanı neşeli şekilde zindanın kapısında beklerken, yukarıdaki üç Aziz içerideki Hristiyan esirleri kurtarmaya çalışır şekilde resmediliyor.

SAAT USTASI HANUK ve SİNDEL’in GÖRKEMLİ ASTRONOMİK SAATİ

Kentin eski meydanı’nda bulunan ünlü Astronomik Saat, Prag’ın en ünlü simgelerinden biri. Saat’in bu kadar ünlü olmasının en önemli nedeni, günümüzde hala çalışabiliyor olan dünyanın en eski saati olması. 1410 yılında yapıldığı düşünülen saat, ortaçağın gök bilimine dair ipuçları verir. Günümüze kadar çok fazla tamir ve onarımdan geçmesine rağmen hala çalışmasını sürdüren Astronomik Saat, 12 saat dilimini ve 12 burcun sembollerini taşır.

Charles Köprüsüden geçtikten sonra biraz yüründüğünde artık Prag’ın şehir hayatı ve ünlü astronomik saat kulesinin de bulunduğu eski şehir meydanı karşımıza çıkıyor. Her saat başı birçok turistin önünde toplandığı saat kulesinde yelkovan her 12’yi gösterdiğinde ilginç bir gösteri başlıyor.

Üzerinde 12 burcun da temsil edildiği saatin üst kısmında, her saat başı çanlar çaldığında iki küçük pencere açılıyor ve içinden 12 havariyi temsil eden heykeller çıkıp izleyenlere selam veriyor. Aynı anda saatin sağ yanındaki yaşam ve ölümü temsil eden iskelet figürü elindeki asayı yere vurup, ”topraktan gelip toprağa gitmeyi” hatırlatıyor.

Ortaçağ’ın günümüzdeki en görkemli kalıntısı olan Old Town Meydanı’nı dolaşırken Astronomik Saat Kulesi’nin altında onlarca insanın beklediği fark edersiniz. Genelde turistlerden oluşan bu insan grubunun orada toplanmasının nedeni, her saat başı saat kulesinde oluşan animasyon. Saat’in sağ ve sol kısmında dört tane heykel bulunuyor. İskelet şeklinde olan heykelin bir elindeki çanı çalıp diğer elindeki kum saatini çevirmesiyle animasyon başlar. Bu her canlının bir gün ölümü tadacağını ve geçen zamanla birlikte kaçınılmaz sonun yaklaştığını simgeler.

Bir diğer heykel olan Yahudi, elindeki para kesesini gösterip gelecek ölümü kabullenmediğini başını sağa sola sallayarak ifade eder. Diğer bir heykel ise elindeki aynaya bakarak başını sağa sola sallar ve o da kibri ederek gelen ölümü kabullenmediğini ifade eder. Dördüncü ve son heykel ise elindeki mandolin ile zevki sefayı temsil edip aynı başını sağa sola sallama ritüeliyle ölümü kabul etmediğini ifade eder. Bu dört heykelin mesajlarını verdiği animasyon boyunca, saatin üstünde açılan pencereden 12 havari geçiş yapar. Animasyon, saatin en üstündeki horozun ötüp yuvasına girmesiyle sona erer.

Prag, zarif köprüleri, katedralleri, eşsiz mimari özellikteki yapılarıyla Orta Avrupa turlarının gözdesi bir şehir. Prag’a gidenlerin görmeden dönmedikleri Prag Astronomik Saat, şehrin kalbindeki Eski Şehir Meydanında yer alıyor. Vltava Nehri üzerindeki etkileyici kentin tarihi meydanına geldiğinizde Astronomik Saat’in çan setini dinlerken bu kadar eski bir mekanizmanın hala nasıl çalışabildiğine hayret ediyorsunuz. 1410 yılında inşa edilen saat, dünyanın en eski üçüncü saati ve çalışır durumda olan en eski saati olma özelliğini taşıyor.

Tarih boyunca saatler yalnızca zamanı tanımlamak için kullanılmamış, aynı zamanda gökyüzünde ay ve güneşin yerini belirleyen araçlar olmuşlar. Dünyanın en güzel şehirlerinden biri olan Prag’daki saat de Ayın ve Güneşin mevcut zaman dilimine göre dünya etrafındaki konumunu gösteriyor. 12 saat dilimiyle birlikte 12 burcun sembollerini de taşıyan Astronomik Saat’in asıl adı ise Orloj.

Astronomik Saat, dakika ve saatlerden çok daha fazla bilgi verir. Saatin üzerinde yer alan kadran sayesinde, güneşin, ayın, takımyıldızlarının ve gezegenlerin gökyüzünün neresinde yer aldığına dair astronomik bilgileri okumayı mümkün kılan görkemli bir saat,

Çek Cumhuriyeti’ndeki inanışa göre, saatin bir gün durması, tüm ülkenin felakete sürükleneceğine işaret ediyor. Belki de bu sebepten, saatin arızalanmaması için hassasiyet gösteriliyor. Saatin dış tarafındaki rakamlar ise İbranice ve bu Babil saatini gösteriyor. Saatin üst kısmı ayları gösterirken alt kısmı ise zamanı gösteriyor.Saatteki mavi kısım gökyüzünün sonsuzluğunu kahverengi kısım ise yeryüzünü temsil ediyor.

Astronomik Saat’in altında, saat üzerinde yer alan dört figürün hareket edişini izlemek üzere toplanıyor. Figürlerin her birinin farklı anlamları var.

Elinde aynaya bakan figür, kibir ve kendini beğenmeyi; elinde para kesesi tutan cimri bir Yahudi figürü aç gözlülüğü sembolize ediyor. Saatin sağ yanındaki iskelet figürü ise ölümü sembolize ederken; mandolin çalan Osmanlı figürü keyfi, eğlenceyi ve zevki sembolize ediyor. Ölüm figürü, saatin 15. yüzyılın sonlarından bu yana en eski parçası olmuş.

Bu figürlere ek olarak saat üzerinde On İki Havari yer alıyor. Saat başı gerçekleşen animasyonda, iskelet figürü ölüm zamanın geldiğini işaret edip ve tüm figürler başlarını sallayarak ölüme hazır olmadıklarını ifade ediyorlar. 12 Havariler bir taraftan çıkıp diğer tarafta kayboluyor.

En üstteki saatte yer alan soldaki figürler ise yazar Vojtěch Sucharda; Elinde kalkan ve mızrağıyla Başmelek Mikail’in heykeli bulunuyor. Sağda ise elinde dürbünüyle bir Praglı gökbilimciyi ile elinde kitap tutan bir tarihçiyi görüyoruz.

1945 yılındaki Prag Ayaklanmasında zarar gören saat, 1948 yılında yeniden tadilat görmüş ve çalışır duruma geçmiş.


KAYNAKLAR
https://blog.prontotour.com/pragin-yasayan-efsanesi-astronomik-saat/
https://yoldaolmak.com/prag-astronomik-saat-hikayesi.html
https://www.ntv.com.tr/yasam/tarih-sanat-ve-romantizmin-kenti-prag,BtzAaorkfEy0s4cVy-L4ew

Naci Kaptan / 07.07.2019
This entry was posted in EDEBİYAT - ANI - ÖYKÜ - ŞİİR, GEÇMİŞİN İÇİNDEN YAŞAM, HAYATIN İÇİNDEN. Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *