BİR ÜLKE NASIL YOKSULLAŞTIRILIR ? * Türk Telekom adım adım batışa nasıl sürüklendi?

Cumhuriyet / 29 Ağustos 2018

Türk Telekom adım adım batışa nasıl sürüklendi?

13 yıl önce kasasında 2 milyar dolarla 6.5 milyar dolara özelleştirildi. Devlete olan borcunu aldığı kredilerle erken kapattı. Ancak 10 yıl üst üste kâr ettiği halde kredileri ödemedi. Danıştay’ın ‘satılmaz’ kararına karşın taşınmazları satan, çalışan sayısını yarıya indiren şirket, dört yıl üst üste vergi rekortmenliğinden müflis konumuna düştü.

Yüzde 55 hissesi 2005’te Suudi bağlantılı Oger Telecom’a satılarak özelleştirilen ve borç batağından kurtulamayan Türk Telekom ’da yeni bir dönem başladı. Şirket şimdi Akbank, Garanti Bankası ve İş Bankası’nın kuracağı girişim şirketine devredilecek.

Türk Telekom, 2005’te yapılan ihaleyle 6.5 milyar dolara Lübnanlı Hariri ailesinin doğrudan ve Saudi Telecom Company’nin dolaylı ortak olduğu OTAŞ’a devredilmişti. OTAŞ, Türk Telekom hisselerini teminat göstererek 2013’te aldığı 4.75 milyar dolar tutarındaki krediyi geri ödeyemedi. Bunun üzerine kreditör bankanın, teminat hisselerini devralarak kuracakları bir özel amaçlı şirkete (SPV) yerleştirmelerine Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan onay geldi. Böylece Akbank, Garanti Bankası ve İş Bankası, Türk Telekom’un çoğunluğuna sahip oldu. Bahsi geçen üç banka, yüzde 55 OTAŞ hissesini devralmak için geçen ay Rekabet Kurumu’na başvurmuştu. OTAŞ’a verilen kredide Akbank yaklaşık 1.5 milyar dolar, Garanti 1 milyar dolar, İş Bankası da 500 milyon dolar paya sahip. Yeni şirkette bankalar, kredideki payları oranda hisseye sahip olacak.

Dört yıl vergi rekortmeni

– Türk Telekom ’un 2005’te devredilmesinden bir yıl önce, 2004’te 2.2 milyar TL net kârı olan bir şirket olduğu biliniyor. Şirketin, dört yıl üst üste en fazla Kurumlar Vergisi ödeyen ve yaklaşık 60 bin çalışanlı bir konumdan, özelleştirmeden sonra borç batağına sürüklenmesinin hikâyesi adım adım şöyle:

-T.Telekom, özelleştirilmenin yaşandığı 2005’te herhangi bir borcu olmayan, kasasında 2 milyar doları bulunan bir şirketti.

-OTAŞ, ihaleyi kazandıktan sonra ilk etapta ihale bedelinin yüzde 20’sini peşin, kalanını da beş eşit taksitte ödeyeceğini açıklamış, 2007’de 4.3 milyar dolarlık kredi alarak, borcunu 4 yıl erken kapatıp hisselerin sahibi olmuştu.

-Türkiye’deki borçlarını ödeyemeyince 2013’te oluşturulan konsorsiyumdan 4 milyar 478 milyon dolar ve 211 milyon 970 bin dolar kredi alan OTAŞ Telekom, Eylül 2016’dan bu yana 4.75 milyar dolarlık kredinin üç ödemesini yapamadı.

-T. Telekom’u borçlandırmaya başlayan Oger, 2016 sonu itibarıyle şirketi 3.5 milyar dolar borca batırdı. Bu borçlar, dövize bağlı ve değişken faizli haldeydi.

-Bunun üzerine OTAŞ’ın borcunun yeniden yapılandırılması ve olası satışı için görüşmeler başladı.

-İki yıla yakın süren ve aralarında yüzde 55 hissenin satışı için görüşmelerin yapıldığı süreç sonunda Türkiye İş Bankası, Garanti Bankası ve Akbank, borçların yeniden yapılandırılması için tüm kredi veren taraflarca bir mutabakata varıldığını duyurdu.

KİM NE DEMİŞTİ?

1- Paraanaliz’in analistlerinin iki sene önce yayımladığı makalede Türk Telekom’un Hariri ailesine satışına ilişkin, “Örnek bir özelleştirme olarak lanse edilen şey, Türkiye’nin finans tarihinin en büyük çöküşlerinden biri olabilir” denilmişti.

2- Türk Telekom tarafından kiralık ilanı verilen gayrimenkul sayısının Türkiye genelinde 63 bina, 109 işyeri, 14 arsa ve 3 konuta ulaşması, CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın 2018’in ikinci ayında konuyu TBMM gündemine taşımasına yol açmıştı. Buna göre o dönem, İzmir’de Balçova, Buca, Bayraklı, Bornova, Karabağlar, Kemalpaşa, Menderes, Selçuk ve Çiğli ilçelerindeki binalar kiralığa çıkarılırken ilanlar arasında “İzmir’in En Gözde Bölgesinde, Deniz Cepheli Kiralık Bina” başlığı altında Cumhuriyet Meydanı’ndaki Bölge Müdürlüğü binası da kiralık ilanları arasında yer aldı.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan’ın yanıtlaması istemiyle yazılı soru önergesi veren Murat Bakan, o dönem OTAŞ’ın kendi borçlarını dahi ödeyemeyecek duruma geldiğini ve kurumu borç yükü altında bıraktığını dile getirmişti.

3- Türk Telekom’un özelleştirme süreci ve sonrasında kamunun 97.8 milyar TL zarara uğratıldığını iddia edilmişti. 2015’te CHP İstanbul İl Başkanlığında konuya ilişkin açıklama yapan CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu, şirketin ihale sürecinde yolsuzluklar yapıldığını belirtmiş ve 11.5 milyar dolara ihale edilen şirketin minimum değerinin en iyimser hesaplamalarla 40 milyar dolar olması gerektiğini ifade etmişti. Kurumlar vergisinin özelleştirmeden 7 ay sonra yüzde 30’dan yüzde 10’a indirildiğini ve devletin zarara uğratıldığını da belirten Eroğlu, “Telekom’un kasasına 2005 ile 2015 arasında haksız şekilde 2 milyar Türk Lirası girdiğini tespit ettik. Bu rakamın 20 yılda 4 milyarı bulacağını tespit ettik” demişti.

Gerçek değerinin altında kaldı

Türk Telekom’un 2005’teki devrinden sonra, 2008’deki halka arz süreci de tartışmalara yol açmıştı.Şirketin halka arzına aracılık eden kuruluşlardan Yatırım Finansman Menkul Değerler AŞ, 12.7 milyar dolardan halka arz edilen kuruluşun gerçek değerinin 19.4 milyar dolar olduğunu açıklamıştı. O dönem ki küresel dalgalanmalara karşın hükümetin ısrarla başlattığı Türk Telekom halka arzında, “Fiyatın düşük belirlenmesi ve satışın yüzde 65 oranında yabancı fonlara yapılacak olması” nedeniyle büyük kamu zararı oluşmuştu.

Hükümet gibi yönetim!

Borç batağından kurtulamayan Türk Telekom’da bir diğer tartışma konusu da yönetim kurulundaki isimler ve bu isimlerin hükümete olan yakınlıkları. Bunlardan en dikkat çekeni ise, halihazırda Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanlığı görevini yürüten Yiğit Bulut.
Bulut, 6 Şubat 2007’de Radikal gazetesindeki köşesinde ‘Bu nasıl özelliştirme’ başlığıyla yayımlanan yazısında Türk Telekom’un özelleştirmesini eleştirmişti ancak 2014’ten itibaren Türk Telekom’un yönetim kurulunda bulunuyor. Bulut’un yönetim kurulu üyeliğine atandığı 2014’te maaşının aylık 40 bin lira olması tartışma yaratmıştı.

Şirketin şu an yönetim kurulu başkan yardımcılığı görevini yürüten Fahri Kasırga da, 2014’ten itibaren Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri. Halihazırdaki yönetim kurulu üyelerinden Suat Hayri Aka ise, 2006’da Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı’na Müsteşar Yardımcısı olarak atandı ve bu görevini Haziran 2014’e kadar sürdürmesiyle biliniyor. Aka aynı zamanda, eski Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı. Şirketin Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi olan İbrahim Eren ise TRT Genel müdürü. Bir diğer yönetim kurulu üyesi olan Abdullah Tivnikli de, hükümete yakınlığıyla bilinen Albaraka Türk’ün kuruluş sürecinde yer aldığı biliniyor. Tivnikli aynı zamanda Kuveyt Türk Katılım Bankası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı.

Tepki yağmıştı

2005’te yaşanan özelleştirmeye tepki gecikmemiş, o dönem yaklaşık bin sendikalı iş bırakarak eylem yapmıştı. Türk Telekom Müdürlüğü önünde toplanan Türk Haber-Sen, Haber-Sen, Birlik-Sen ve Haber-İş Sendikası üyesi bin işçi, hükümet aleyhinde slogan atmış ve “ Türk Telekom milletin malıdır” açıklaması yapmışlardı.

Grup adına basın açıklaması yapan o dönemki Türk Haber-Sen İstanbul Temsilcisi Ahmet Kurt, “Bu hayasız peşkeş durdurulmazsa, milletin vereceği cevap çok sert olacaktır. Türk Telekom milletin malı kalmaya da devam etmelidir. Daha önce muhalefette bulunan milletvekilleri, Türk Telekom konusunda ‘muhalefet şerhi’ hazırlayarak özelleştirme için kısıtlı ve sınırlı olmasını istemişlerdir. Ancak aynı milletvekilleri şuan AK Parti hükümetinde bulunmakta ve bu özelleştirmenin yapılması için öncü olmaktadırlar” ifadelerine yer vermişti.

Eylemler yalnızca bunlarla kalmamış, yıllar içerisinde sayıları yarıya indirilen Telekom işçilerinin çeşitli eylemlerine de tanıklık edilmişti. Gayrettepe’deki Türk Telekom İstanbul Bölge Müdürlüğü önünde toplanan Haber-Sen üyesi yaklaşık 200 kişi, özelleştirme karşıtı eylem yapmıştı. (1)

30 Ağustos 2018

8 adımda Türk Telekom soygunu

Lübnanlı Hariri ailesine ait Oger Telekom ise 13 yılın ardından milyarlarca dolar batık kredi bırakarak Türkiye’yi terk etti. İşte 8 adımda Türk Telekom soygunu böyle yapıldı.

13 yıl önce kasasında 2 milyar dolarla 6.5 milyar dolara özelleştirildi. Devlete olan borcunu aldığı kredilerle erken kapattı. Ancak 10 yıl üst üste kâr ettiği halde kredileri ödemedi. Danıştay’ın ‘satılmaz’ kararına karşın taşınmazları satan, çalışan sayısını yarıya indiren şirket, dört yıl üst üste vergi rekortmenliğinden müflis konumuna düştü.

Yüzde 55 hissesi 2005’te Suudi bağlantılı Oger Telecom’a satılarak özelleştirilen ve borç batağından kurtulamayan Türk Telekom ’da yeni bir dönem başladı. Şirket şimdi Akbank, Garanti Bankası ve İş Bankası’nın kuracağı girişim şirketine devredilecek.

Türk Telekom ‘un özelleştirildiği dönemde başta Mümtaz Soysal ve çeşitli sendikalar olmak üzere onlarca dava açılmış ve kamunun zarara uğratıldığı için bu özelleştirmenin iptal edilmesi istenmişti. İhaleyi alan Lübnanlı Hariri ailesine ait Oger Telekom ise 13 yılın ardından milyarlarca dolar batık kredi bırakarak Türkiye’yi terk etti.

İşte 8 adımda Türk Telekom soygunu böyle yapıldı:

1- Türk Telekom’un %55’i, Suudi bağlantılı Lübnanlı Hariri ailesine satıldığında borcu yoktu ve kasasında da 2 milyar dolar vardı. 2005-2015 arasında 14 milyar dolar net kâr elde etti. 2016’ya dek 12,6 milyar dolar temettü ödendi. Hariri’nin Oger şirketi bunun 7 milyar dolarını aldı.

2- Aynı zamanda Oger, Türk Telekom’u borçlandırmaya da başladı. Satılırken borçsuz şirket 2016 sonu itibariyle 3,5 milyar dolar borca batırıldı. Üstelik bu borçlar dövize bağlı ve değişken faizli haldeydi.

3- Bu arada Hariri’nin Oger şirketi özelleştirme parasını da ödemedi. Sadece ilk 1,4 milyarlık ilk ödemeyi ve sonraki 600 milyonluk iki taksiti 2013’te ödedi. Yani 7 milyar temettüyü ve kasadaki 2 milyar lirayı kasasına koydu ama borcunun yarısını bile ödemedi.

4- Yani Oger, Telekom’un çoğunluk hissesini satın aldı, satın alma parasını ödemedi, üstelik hem şirketin içini boşalttı, hem de ayrıca boğazına kadar borçlandırdı. Bütün bunlar olurken Telekom’un ikinci büyük ortağı Türkiye Hazinesi bu soyguna ses çıkarmadı.

5- Oger, özelleştirme bedelini ödeyecek parayı yurt dışından borç olarak aradı ama bulamadı. Bunun üzerine Türk bankalarına Oger’e 4,75 milyar dolar borç verdirildi.

6- Böylece Hariri’nin Oger’i sırasıyla hem devleti, hem satın aldığı şirketi, hem de Türk bankalarını soydu.

7- Oger’in bu banka kredilerini de ödeyemeyeceği açığa çıktığında bugün alınan karar alınsa ve Telekom’a el konulsaydı zarar yine büyük ama astronomik olmayacaktı. Çünkü Telekom’un piyasa değeri hala yüksekti.

8- Hariri’nin mali durumu bilinmesine rağmen Telekom’un içine sokulduğu borçlar ve Türkiye piyasalarındaki gerileme nedeniyle şirketin kârlılığı ve piyasa değeri iyice düşene kadar hiç bir adım atılmadı. Zararın büyümesi beklendi. (2)

Cumhuriyet / 31 Ağustos 2018

Hazine adına yönetimde olanlar,
Türk Telekom’un batışına neden göz yumdu?

Türk Telekom’un özelleştirme sürecinin başladığı günden bu yana Hazine Müsteşarlığı adına yönetim kurulu koltuklarında AKP’li isimler oturdu.Şirket, çöküşe giderken Sayıştay denetiminden de kaçırıldı.

Türk Telekom ’un çöküşle sonuçlanan özelleştirilme sürecinin tüm aşamalarında AKP’lliler yüksek maaşlarla Hazine adına şirketin yönetim kurulu üyeliği koltuklarında oturdu. Yüzde 55 hisseyi değerinin altında sahiplenen, borcunu yerli bankalardan aldığı kredi ile kapatan, sayısız ayrıcalıkla karı arttırılan buna karşın bankalara olan borcunu ödemediği için hisseleri geri alınan OTAŞ’ın en büyük hissedarı olduğu Türk Telekom , bu çöküş sürecinin son iki yılında Sayıştay denetiminden de kaçırıldı.

Lübnanlı Hariri ailesi ile Saudi Telecom Company’nin ortak olduğu OTAŞ’ın Akbank’a 1.5 milyar dolar, Garanti Bankası’na 1 milyar dolar ve İş Bankası’na olan 500 milyon dolar borcu karşılığı yüzde 55’lik hissesinin devralınması ile sonuçlanan 13 yıllık süreçte AKP’li isimler şirketin yönetiminde bizzat etkili oldu.

Telekom’dan Cumhurbaşkanlığı’na

Türk Telekom ’un özelleştirme sürecinin başlaması ile yönetim kuruluna giren isimler arasında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Fahri Kasırga , İçişleri eski Bakanı Efkan Ala , TRT Genel Müdürü İbrahim Eren , eski Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Suat Hayri Aka , Albaraka Türk kurucularından Abdullah Tivnikli yer aldı.

2016 yılından bu yana sürdürdüğü Başbakanlık Müsteşarlığı görevinden 24 Haziran sonrası ayrılarak Cumhurbaşkanı Yardımcılığı görevini üstlenen Fuat Oktay da yönetim kurulundaki görev süresinin dolması nedeniyle yerini Cumhurbaşkanı Danışmanı Sefer Turan’a bıraktı.

Türk Telekom Yönetim Kurulu’nun en fazla dikkati çeken üyelerinden biri 2014’den bu yana bu koltukta oturan Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı Yiğit Bulut oldu.Temmuz ayında yapılan Olağanüstü Genel Kurul da görev süresi dolan Fuat Oktay dışındaki tüm isimler yeniden seçildi.

Ballı maaşlar

Özelleştirme sürecinin sonunda değeri düşen, borçları artan Türk Telekom’u yöneten isimlerin aldıkları yüksek maaşlar tartışma konusu oldu. 15 milyar liraya yakın olduğu tahmin edilen maaşların yanı sıra 2015 yılında yönetim kurulu üyelerine yıllık 350 Bin TL “Huzur hakkı” ödendiği iddiaları da kamuoyuna yansıdı.

Denetim dışı

Hükümet hızla iflasa sürüklenen ve yüzde 45 hissesi kamuya ait olan şirketi Sayıştay’ın denetimi dışına da çıkardı. Kamu payı yüzde 50’nin altında olan şirketlerin denetiminin, Sayıştay yerine özel şirketlere yaptırılmasını hükme bağlayan yasa Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarına karşın ısrarla hayata geçirildi. AYM’nin 2012 yılındaki iptal kararının ardından hükümet 2013’te aynı düzenlemeyi bir kez daha Meclis’ten çıkarttı. AYM 2014’ke bunu da iptal etti. AYM, “Denetime esas olan kamu payının yüzde 50’den az veya fazla olarak ayrılarak denetimin farklılaştırılmasını” Anayasa’ya aykırı bularak aldığı iptal kararının yürürlük tarihini altı ay sonrası olarak belirleyerek bir anlamda hükümete yol verdi.

Bu süreçte denetim yapılmadı, Hükümet de sürenin bitmesine birkaç gün kala TBMM’de kabul edilen bir torba yasa içinde bu düzenlemeyi tekrar geçirdi. Böylelikle Türk Hava Yolları (THY), Anadolu Ajansı (AA), Emlak Konut GYO’nun yanı sıra Türk Telekom da Sayıştay denetimi dışına çıkartıldı.

Son tespit “kıyak”

Sayıştay’ın son denetim raporundaki tespiti, TÜRKSAT’a ait frekans bandının Türk Telekom tarafından bedelsiz kullanımı oldu. Bu uygulamayı mevzuata aykırı bulan Sayıştay, on yıl boyunca yapılmayan 250 Milyon TL’nin üzerindeki ödemenin faiziyle şirketten alınmasını istedi.(3)

Türk Telekom resmen devredildi

Türk Telekom tarafından KAP’a açıklama yapıldı. Türk Telekom’daki yüzde 55 OTAŞ hissesinin 3 bankanın kuracağı girişim şirketine devrine Hazine ve Maliye Bakanlığı onay verdi.

Ojer Telekomünikasyon A.Ş.’nin ( OTAŞ) Türk Telekom ‘da bulunan yüzde 55 oranındaki hisselerinin, OTAŞ’a kredi veren bankaların paydaş olacağı bir ortak girişim şirketi aracılığıyla devralınmasına Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan onay çıktı.

Türk Telekom ‘dan KAP ‘a yapılan açıklamada, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan Şirketimize iletilen resmi bildirime göre, Ojer Telekomünikasyon A.Ş.’nin (” OTAŞ”), şirketimiz Türk Telekomünikasyon A.Ş.’de (” Türk Telekom “) bulunan yüzde 55 oranındaki hisselerinin, OTAŞ’a kredi veren bankaların paydaş olacağı bir ortak girişim şirketi (SPV) aracılığıyla devralınması Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uygun görülmüştür.” denildi.

Akbank , Garanti Bankası ve İş Bankası, Türk Telekom ’daki yüzde 55 OTAŞ hissesini devralmak için geçtiğimiz ay Rekabet Kurumu’na başvurmuştu.

OTAŞ’a verilen kredide Akbank yaklaşık 1.5 milyar dolar, Garanti 1 milyar dolar, İş Bankası ise 500 milyon dolar paya sahip. Yeni şirkette bankalar, kredideki payları oranda hisseye sahip olacak.

Türk Telekom ‘dan KAP’a yapılan açıklamada konuyla ilgili olarak şöyle denildi:

“Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan Şirketimize iletilen resmi bildirime göre, Ojer Telekomünikasyon A.Ş.’nin (” OTAŞ”), şirketimiz Türk Telekomünikasyon A.Ş.’de (” Türk Telekom “) bulunan %55 oranındaki hisselerinin, OTAŞ’a kredi veren bankaların paydaş olacağı bir ortak girişim şirketi (SPV) aracılığıyla devralınması Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uygun görülmüştür.”

2005 yılında özelleştirilen Türk Telekom’un yüzde 55 hissesi 6 milyar 614 milyon dolara Lübnanlı Hariri ailesinin şirketi Saudi Öger’e satılmıştı. (4)

KAYNAKLAR

(1) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/1067912/
(2) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/1068186/
(3) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/1069371/
(4) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/1067034/

This entry was posted in Ekonomi, YOLSUZLUKLAR, YOZLAŞMA - AHLAKSIZLIK. Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *